Publicatiedatum 22-09-2017 | 00:00

Burgerwetenschap, ook wel citizen science genoemd, is nog nieuw als het gaat om toepassing in de Publieke Gezondheid. Bij complexe problemen, zoals overgewicht, is de inzet van alle betrokken partijen nodig om tot oplossingen te komen: gemeente, professionals, bedrijfsleven én bewoners. Burgerwetenschap kan helpen om een brede kennisbasis te creëren om deze complexe problemen aan te pakken. Citizen science biedt hiervoor veel mogelijkheden, maar deze worden nog niet optimaal benut. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Lea den Broeder aan de Vrije Universiteit.

Bij burgerwetenschap werken wetenschappers en burgers op gelijke voet samen aan wetenschappelijk onderzoek. Voorbeelden van burgerwetenschap zijn bijvoorbeeld de vogelteldag, of iSpex, een project waarbij bewoners zelf de kwaliteit van de lucht meten met hun mobiele telefoon. 

Opbrengst

Burgerwetenschap levert veel op, zowel voor de wetenschap als voor bewoners en hun gezondheid. De bewoners leren meer over gezondheid en over onderzoek doen. En door de invloed van bewoners op onderzoek sluit het daarop gebaseerde beleid beter aan op wat bewoners belangrijk vinden. Burgerwetenschap kan bovendien de sociale samenhang in een buurt verbeteren. Samen onderzoek doen met burgerwetenschappers is ook een eerste stap om samen aan de oplossingen te gaan werken. 

Wel staat de inzet van burgerwetenschap voor gezondheid nog in de kinderschoenen. Er zal dus nog veel met burgerwetenschap geëxperimenteerd moeten worden om de inzet ervan te optimaliseren. Ook is soms extra inspanning vereist om burgerwetenschap tot een succes te maken. Bijvoorbeeld in de vorm van training of instructie of als nieuwe instrumenten nodig zijn zoals apps voor op je telefoon. 

Voorbeelden

In Amsterdam-Slotermeer interviewden lokale vrijwilligers hun buurtgenoten. Door deze werkwijze konden de vrijwilligers hun lokale netwerk inzetten, evenals hun ‘insiderskennis’ over de wijk. Daaruit bleek dat bewoners een gezellige buurt en goed contact met de buren minstens zo belangrijk vinden voor hun gezondheid als een groene leefomgeving of sportvoorzieningen om de hoek. Praten over gezondheid blijkt bovendien een cultuur overstijgende, verbindende functie te hebben.

In Vught werd met bewoners én professionals samen een Health Impact Assessment uitgevoerd naar de verbreding van spoor en weg. In workshops bespraken ze met elkaar wat zij onder een gezonde leefomgeving verstaan en wat daarbij belangrijke waarden zijn en bekeken ze met elkaar hoe het nieuwe plan die waarden zo goed mogelijk werkelijkheid kon laten worden. 

Burgerwetenschap in Publieke Gezondheid veelbelovend

(Beeldtitel: Burgerwetenschap voor gezondheid: De buurt doet mee! Beeldtekst: Proefschrift Lea den Broeder. Lea den Broeder:)

RUSTIGE MUZIEK

(Burgerwetenschap dat betekent samen met gewone mensen werken aan wetenschappelijk onderzoek. Burgerwetenschappers die helpen mee, maar dan niet als respondent, dus iemand die een vragenlijst invult bijvoorbeeld, of als proefpersoon, maar echt actief onderzoek doet als mede-wetenschapper.)

(Dat is nog een nieuwe benadering in de publieke gezondheid, maar wel een hele belangrijke. Want we hebben belangrijke, grote problemen, zoals overgewicht, en daarvoor is het nodig dat alle partijen met elkaar samenwerken, dus de overheid, bedrijven, organisaties en gewone mensen. Het samen maken van kennis helpt daarbij.)

(Burgerwetenschappers helpen dus wetenschappelijk onderzoekers. Dat is niet alleen voor de wetenschap fijn, maar ook voor de bewoners zelf. Het is leuk en leerzaam, en je kan daarmee ook invloed uitoefenen op beleid. Maar omdat burgerwetenschap nog zo nieuw is, moet er nog veel mee geëxperimenteerd worden.)

(Het gaat niet vanzelf, je moet investeren in de burgeronderzoekers, ze helpen, misschien trainen en ondersteunen.)

(In Slotermeer interviewden burgerwetenschappers hun buurtgenoten en ze gebruikten daarvoor hun eigen lokale netwerk en de sociale contacten die ze al hadden, en hun insiders-kennis van de wijk.)

(Dat leverde bijzondere kennis op. Bijvoorbeeld dat niet alleen het groen in de wijk belangrijk is voor de gezondheid van de bewoners, maar juist ook de sociale netwerken. Wat erg leuk was, was dat deze burgerwetenschappers door mee te doen hun eigen sociale netwerk flink hebben uitgebreid, over culturele grenzen heen.)

DE RUSTIGE MUZIEK EBT WEG

(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Beeldtekst: Burgerwetenschap voor gezondheid: De buurt doet mee! Proefschrift Lea den Broeder. Een productie van het RIVM. Copyright 2017. De zorg voor morgen begint vandaag.)