Langdurige verstoring van het dag- en nachtritme verhoogt het risico op borstkanker en leidt tot gewichtstoename. Dit blijkt uit een recente studie met voor borstkanker gevoelige- muizen van het RIVM en het Erasmus Medisch Centrum. Met deze studie is een direct verband aangetoond tussen langdurige verstoring, zoals deze voorkomt bij de mens bij regelmatig nachtwerk en veelvuldige jetlag, en het ontstaan van borsttumoren en gewichtstoename. Deze studie geeft inzicht in afzonderlijke aspecten van nachtwerk die bijdragen aan dit risico.

Nagebootst nachtwerk

De laatste jaren zijn er steeds meer aanwijzingen dat langdurig werken in ploegendiensten een risico voor de gezondheid kan vormen, zoals een verhoogde kans op borstkanker bij vrouwen. Een direct oorzakelijk verband tussen nachtwerk en gezondheidsrisico’s ontbreekt echter, dit door mogelijke verschillen in leefgewoonten tussen dag- en nachtwerkers. Het is denkbaar dat vrouwen in nachtdienst later kinderen krijgen, ongezonder eten, minder sporten of meer alcohol drinken - al deze factoren vergroten de kans op borstkanker en gewichtstoename.
In dit onderzoek met muizen is verstoring van het dag-nacht ritme zo goed mogelijk nagebootst, met uitsluiting van de verstorende factoren, en is het verband met het verhoogd borstkanker risico niettemin gevonden. De muizen hebben een genetische mutatie, waardoor ze extra gevoelig zijn voor het krijgen van borsttumoren, vergelijkbaar met verhoogde risicogroepen bij mensen. Deze studie geeft aanvullend bewijs en inzicht in mechanismen die ten grondslag kunnen liggen aan de effecten op borstkankerrisico en ongewenste gewichtstoename bij de mens. Zo is nu duidelijk dat chronische verstoring van de biologische klok en slaap een rol spelen. Epidemiologische studies kunnen nu gerichter worden ingezet voor het vinden van gezondheidsrisico’s van nachtwerk. Deze studies duren echter nog 3 tot 5 jaar voordat de uitkomsten daarvan duidelijk zijn.

Gezonder nachtwerk mogelijk?

In Nederland werken 1,2 miljoen Nederlanders (16 procent van de beroepsbevolking) soms of regelmatig in de nachtdienst. Ongeveer 3,8 miljoen mensen (51 procent) geven aan soms of regelmatig tijdens de avonduren te werken. Nachtwerk kan niet afgeschaft worden, zeker niet in onze 24-uurs economie. Het RIVM en Erasmus MC Erasmus University Medical Center (Erasmus University Medical Center) zijn gestart met onderzoek naar interventies die het risico op gezondheidsaandoeningen zo laag mogelijk maken. Voorbeelden zijn ploegendienstroosters met minder aaneengesloten nachtdiensten, of het aanpassen van voedselpatronen. Het unieke borstkankermodel bij muizen, gebruikt in deze studie, biedt de mogelijkheid om binnen een jaar te testen of een interventie het risico verlaagd. Dit duurt in studies bij mensen minimaal 20 jaar.