De nitraatuitspoeling op zogeheten derogatiebedrijven steeg de afgelopen jaren. Dit hangt waarschijnlijk samen met de droogte in 2018 in heel Nederland en regionaal in 2019 en 2020. Ondanks die stijging heeft derogatie in de jaren vanaf 2006 geen negatieve effecten gehad op de waterkwaliteit. Het gemiddelde stikstofbodemoverschot was in 2020 lager dan het gemiddelde van de hele meetreeks sinds 2006. Dit blijkt uit het jaarlijkse derogatierapport van het RIVM en Wageningen Economic Research.
Bedrijfsvoering
Over de periode 2006-2017 daalde het overschot van stikstof naar de bodem op derogatiebedrijven. Daardoor is er minder stikstof aanwezig in de bodem, dat als nitraat kan uitspoelen naar het grondwater. Na een stijging in 2018 door de droogte, was het gemiddelde stikstofbodemoverschot in 2020 lager dan het gemiddelde van de hele meetreeks sinds 2006.
Grondwaterkwaliteit
In de zandgebieden steeg de gemiddelde nitraatconcentratie in de bovenste meter van het grondwater. Sinds 2017 steeg de nitraatconcentratie fors in de zuidelijke en oostelijke zandgebieden en is deze verdubbeld naar 67 milligram per liter in 2021. De opgave in de zandgebieden om gemiddeld onder de norm te komen is de afgelopen jaren daardoor groter geworden. Niet alleen op derogatiebedrijven in de zandgebieden steeg de gemiddelde nitraatconcentratie, ook op andere landbouwbedrijven steeg deze de afgelopen jaren, zo blijkt uit de eerder verschenen nitraatrapportage. Over de hele onderzochte periode stijgen de nitraatconcentraties in de Kleiregio, maar in 2021 was deze lager dan in 2020. In de Kleiregio blijven de concentraties steeds onder de norm.
Derogatie
In Nederland mogen bepaalde agrarische bedrijven meer dierlijke mest van graasdieren op hun land gebruiken dan de algemene norm die de Nitraatrichtlijn voorschrijft. Deze regeling heet “derogatie”. Deze bedrijven moeten wel aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zo moet onder andere het landbouwareaal van deze bedrijven voor tenminste 80% uit grasland bestaan. De Europese Nitraatrichtlijn heeft als doel water te beschermen tegen verontreiniging door nutriënten (waaronder nitraat) uit agrarische bronnen. De Nitraatrichtlijn is gekoppeld aan de Kaderrichtlijn Water, die als algemeen doel heeft een goede ecologische en chemische waterkwaliteit te bereiken en te beschermen.
Jaarlijkse derogatierapportage
Het RIVM en Wageningen Economic Research meten en rapporteren elk jaar de gevolgen van de derogatie voor de waterkwaliteit en bedrijfsvoering op driehonderd derogatiebedrijven. Ze analyseren ook de ontwikkelingen sinds 2006, het jaar waarin de derogatie inging. De rapportage is een verplichting vanuit de Derogatiebeschikking die de Europese Commissie aan Nederland verleend.