De aanpak van dreigingen en rampen moet anders. Of ze nu acuut of sluimerend zijn. Zo moet er meer aandacht komen voor de gevolgen voor getroffenen. Dat stelde Michel Dückers op 18 november bij zijn aantreden als bijzonder hoogleraar Crises, Veiligheid en Gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het RIVM draagt bij aan deze leerstoel, vanwege het grote belang voor de publieke gezondheid, niet alleen onder normale omstandigheden, maar ook juist ten tijde van crisis.
Klimaatverandering, vervuiling, bevolkingsgroei, polarisatie, internationale spanning, oorlogsdreiging, vluchtelingenstromen, economische stagnatie, onrust en onzekerheid. Het zijn slechts enkele voorbeelden van (dreigende) problemen die elkaar versterken en samen tot grote crises kunnen leiden. Hoe kunnen zulke crises worden aangepakt op een manier dat de gevolgen voor de gedupeerden zo klein mogelijk zijn? Deze vraag staat centraal in het onderzoek van crisisexpert Michel Dückers.
Sluimerende rampen
In de klassieke crisisaanpak is er volgens Dückers een te sterke focus op acute dreigingen. Dat zijn levensbedreigende situaties en waarbij sprake is van vernietiging en directe ontwrichting. Dückers pleit voor meer aandacht voor sluimerende rampen. In deze situaties is wel duidelijk wat er aan de hand is, maar overheden en instanties komen niet voldoende in beweging. Zoals bij de gaswinningsproblematiek en de toeslagenaffaire.
Aandacht getroffenen
In zijn oratie noemt Dückers zes elementen die bijdragen aan een goede crisisbeheersing van zowel acute als sluimerende rampen. Volgens hem gaat het niet alleen om de ernst en de duur van dreiging, maar bijvoorbeeld ook om het adequaat afwikkelen van schade en verlies. Daarbij is het volgens hem cruciaal dat er zo min mogelijk institutioneel en procedureel ‘gedoe’ is en dat gedupeerden erkenning krijgen en worden betrokken in processen. Ook is het belangrijk dat er hoop en perspectief wordt geboden.
Context
Als laatste element noemt Dückers de context waarbinnen de ramp plaatsvindt. Rampen vinden niet plaats in een vacuüm, zo stelt hij, maar zijn onderhevig aan persoonlijke omstandigheden van mensen, de fase waarin de ramp zich bevindt én de bredere tijd en plaats waarin het allemaal speelt. In onze huidige ‘crisissamenleving’ is dat volgens Dückers een context waarin de verwachtingen hooggespannen zijn en waarin mogelijkheden onder druk staan.
Bijzondere leerstoel
De leerstoel Crises, Veiligheid en Gezondheid is ingesteld door het RIVM, ARQ (Nationaal Psychotrauma Centrum) Nationaal Psychotrauma Centrum, Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) en Nivel. Dückers houdt zich momenteel vooral bezig met onderzoek en advisering gericht op de gezondheidsdimensie van rampen en crises, zoals de gaswinningsproblematiek, de COVID-19 pandemie en klimaatverandering.