M. Dooper, M. l'Herminez
ZonMw (Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie) voert in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) sinds 2007 het onderzoeksprogramma Infectieziektebestrijding uit. Doel van het programma is de kennisinfrastructuur voor de infectieziektebestrijding te versterken en via gericht onderzoek te komen tot een meer wetenschappelijk onderbouwde aanpak van preventie en bestrijding van infectieziekten. Daarbij besteedt ZonMw regelmatig aandacht aan de praktische problemen waar onderzoekers tegenaan (kunnen) lopen.
ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Sinds 2007 kent ZonMw het programma Infectieziektebestrijding. Dit programma heeft tot doel via gericht wetenschappelijk onderzoek tot komen tot een (nog) meer wetenschappelijk onderbouwde aanpak van de preventie en bestrijding van infectieziekten. Daarbij let ZonMw niet alleen op de kwaliteit van individuele onderzoeksprojecten - gericht op zowel fundamentele als praktische vragen rondom infectieziektebestrijding – maar ook op de samenwerking, zowel in het onderzoek naar als in de uitvoering van de infectieziektebestrijding en het vertalen van nieuwe wetenschappelijke kennis naar de praktische toepassingen.
Inmiddels zijn in twee rondes 25 projecten binnen dit programma gehonoreerd. De projecten beslaan een breed scala aan onderwerpen. Van onderzoek naar de risicofactoren voor overdracht van de bacterie Clostridium difficile van varken op mens tot de vraag naar het nut van een preventieve behandeling van ouderen in een verzorgingshuis met een virusremmend medicijn in geval van een uitbraak van griep; van onderzoek naar het vóórkomen van MRSA (Methicilline-resistente Staphylococcus aureus) bij varkens- en kalverenhouders en hun familieleden tot het verbeteren van de handhygiëne op kinderdagverblijven; en van het ontwikkelen van een test om snel hypervirulente stammen van Clostridium difficile aan te tonen tot het ophelderen van de bron van MRSA-besmettingen met onbekende oorsprong.
Om het programma zo succesvol mogelijk te laten verlopen, organiseert ZonMw op gezette tijden bijeenkomsten waarbij projectleiders van de afzonderlijke projecten binnen het programma samen met de programmacommissie discussiëren over praktische knelpunten die bij de uitvoering van de projecten de kop op kunnen steken. In oktober 2010 stonden daarbij de thema’s Inclusie en Implementatie op het programma. Onderzoek op basis van eerdere ZonMw-projecten heeft aangetoond dat meer dan de helft van de projecten te kampen krijgt met een vertraagde of geringere inclusie dan gepland. Met name studies met een RCT (Randomized controlled trial)-opzet vormen een risico. Proefpersonen hebben in dat geval vaak een voorkeur voor de experimentele onderzoeksarm of juist voor de controlearm. Ook studies waarbij anderen dan de onderzoekers zelf de data verzamelen, lopen een verhoogd risico op een haperende inclusie. Sommige thema’s binnen het programma Infectieziektebestrijding – bijvoorbeeld Q-koorts, MRSA en soa (seksueel overdraagbare aandoening) – zijn ook sterk emotioneel beladen. Ook dat kan van invloed zijn op het welslagen van de inclusie. Het is nodig om vooraf de mogelijke valkuilen te herkennen en na te denken over creatieve oplossingen, adviseert ZonMw.
Belangrijk is ook dat de resultaten van het onderzoek na afloop van het onderzoek verder gebruikt worden in de praktijk. Implementatie van onderzoeksresultaten gebeurt echter niet vanzelf, is de ervaring van ZonMw. Een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle implementatie is dat de onderzoeksgegevens ingebed worden in de sociale werkelijkheid van de toekomstige gebruiker. Wetenschappelijke feiten op zich zijn vaak onvoldoende om de gebruiker over te halen zijn of haar handelen te veranderen. Ethische, juridische, financiële, organisatorische en technische mogelijkheden of beperkingen spelen minstens zo’n grote rol. ZonMw adviseert de onderzoekers al bij het opzetten en uitvoeren van het onderzoek hiermee rekening te houden. Implementatie heeft de meeste kans van slagen als de onderzoeker ‘de markt’ goed analyseert, al in een vroeg stadium betrokkenheid genereert bij de toekomstige gebruiker van de resultaten en de onderzoeksresultaten vertaalt in een zo bruikbaar mogelijk product.
M. Dooper, freelance journalist, M.L’Herminez, ZonMw
E-mail: lherminez@zonmw.nl
Uitgebreid verslag te lezen op http://www.zonmw.nl/izb