Samenvatting

De zorg kan verduurzamen en gezondheidswinst behalen door in te zetten op gezonde en duurzame voeding. Het RIVM deed literatuuronderzoek naar welke voedingsinterventies bijdragen aan gezondheid en duurzaamheid voor zowel patiënten en bewoners als medewerkers en bezoekers in zorginstellingen. De interventies zijn ingedeeld in categorieën van effectiviteit: wat werkt, wat is veelbelovend en wat is onzeker of onbekend. De nadruk ligt op het beperken van voedselverspilling en overconsumptie en het bevorderen van plantaardige voeding boven dierlijke voeding. Daarnaast haalde het RIVM praktijkervaringen op bij verschillende zorginstellingen die effectieve voedingsinterventies inzetten, waaronder het Radboudumc Radboud University Medical Centre (Radboud University Medical Centre), Amsterdam UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum) en ziekenhuis Gelderse Vallei. 

Voedselverspilling tegengaan

Uit het onderzoek blijkt dat de zorg voedselverspilling kan tegengaan en tegelijkertijd de energie- en eiwitinname bij patiënten kan verhogen door ze vrijheid te geven in de menukeuze. Ook werkt het om elektronisch bestellen aan het bed in te zetten. Patiënten eten dan meer van de maaltijd. Het aanbieden van meerdere kleinere porties aan patiënten en bewoners blijkt eveneens effectief in het verminderen van voedselverspilling. Daarnaast is voedingsassistentie effectief: patiënten actief en persoonlijk helpen bij de voedingskeuze. Het is van belang om medewerkers hierin op te leiden onder andere  voor het creëren van draagvlak.

Subtiele duwtjes in de juiste richting

Het geven van subtiele duwtjes in de juiste richting (nudges) door aanpassingen in de omgeving, lijken veelbelovend voor medewerkers en bezoekers. Het vooraan plaatsen van een gezonde en duurzame maaltijd in een ziekenhuisrestaurant (plaatsingsnudge) of een aantrekkelijke omschrijving bij een maaltijd (eigenschapsnudge), lijken medewerkers en bezoekers te bewegen om vaker te kiezen voor de gezonde en duurzame optie.  

Ervaringen uit de praktijk

Het RIVM haalde praktijkervaringen op met voedingsinterventies bij verschillende zorginstellingen, zowel bij ziekenhuizen en ggz geestelijke gezondheidszorg (geestelijke gezondheidszorg)-instellingen als in de gehandicaptenzorg en verpleeg- en verzorgingshuizen. Radboudumc werkt binnen hun Food for Care-concept bijvoorbeeld met een voedingsassistent en ook ziekenhuis Gelderse Vallei zet hiervoor een specifieke medewerker in. Zorginstellingen geven ook aan dat het creëren van draagvlak belangrijk is. Zo heeft Amsterdam UMC meerdere partners actief betrokken, wat bijdraagt aan het succes van het voedingsprogramma ‘Zorg op het bord’.

Deze praktijkvoorbeelden illustreren en ondersteunen de bevindingen uit het literatuuronderzoek, maar bieden bovenal inspiratie en handvatten voor zorginstellingen om aan de slag te gaan met gezonde en duurzame voeding.

Programma Duurzaamheid en Gezondheid
Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en is onderdeel van het programma Duurzaamheid en Gezondheid dat loopt van 2022 tot 2026.