Samenvatting

In 1987 werd de Meststoffenwet in Nederland ingevoerd om de kwaliteit van bodem, water en lucht te verbeteren door minder stikstof en fosfor uit mest in het milieu te laten komen. De wet verplicht de minister van LVVN Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur ) om eens in de vijf jaar een verslag aan de Tweede Kamer uit te brengen over de effectiviteit en impact van deze wet in de praktijk. Een belangrijk onderdeel van deze evaluatie is het rapporteren over de toestand en trend in de waterkwaliteit met betrekking tot nutriënten afkomstig uit de landbouw. 

Bevindingen 

Uit de evaluatie komen een aantal bevindingen naar voren. Het stikstofbodemoverschot en het fosfaatoverschot zijn indicatoren voor de milieudruk op lange termijn voor de waterkwaliteit. De belangrijkste bevindingen zijn: 
 Het stikstofoverschot in de bodem is tussen 2006 en 2022 vrij stabiel gebleven. Alleen bij melkveebedrijven in de Veenregio is het stikstofoverschot sterk gedaald. 

• Het fosfaatoverschot op akkerbouwbedrijven is tussen 2006 en 2013 flink gedaald maar fluctueert sindsdien. Bij melkveebedrijven is het fosfaatoverschot lager en schommelt het rond 0 kg kilogram (kilogram)/ha na een daling tussen 2006 en 2012. 
• De nitraatconcentratie in het water is sinds de jaren '90 gedaald, maar steeg weer tijdens de droge periode tussen 2018 en 2020. In 2021 en 2022 daalde de gemiddelde nitraatconcentratie weer, maar de niveaus van vóór 2018 zijn nog niet bereikt. 
• Het beeld van de kwaliteit van het oppervlaktewater is wisselend. De hoeveelheid stikstof is afgenomen na een stijging door droogte in 2018. In de kleiregio is een lichte stijging van fosforconcentraties te zien sinds 2015. Ook de zand- en veenregio laten een wisselend beeld zien. 

Gegevens uit drie meetnetten 

Voor deze evaluatie zijn gegevens gebruikt uit drie meetnetten: het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM), het Meetnet Nutriënten in Landbouw Specifiek Oppervlaktewater (MNLSO) en het Landelijk Meetnet Grondwaterkwaliteit (LMG). Het LMM Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid) meet het effect van het Nederlandse mestbeleid op nutriëntenemissies uit landbouwbronnen naar het grond- en oppervlaktewater en volgt veranderingen in de landbouwpraktijk. Het MNLSO Meetnet Nutriënten Landbouw Specifiek Oppervlaktewater (Meetnet Nutriënten Landbouw Specifiek Oppervlaktewater) kijkt naar de waterkwaliteit van oppervlaktewateren die alleen door landbouw worden beïnvloed. Het LMG Landelijk Meetnet Grondwaterkwaliteit (Landelijk Meetnet Grondwaterkwaliteit) meet de kwaliteit van het grondwater. 

Nitraatrapportage 2024 

Deze Kennisnotitie bevat alleen al gepubliceerde data voor de Evaluatie Meststoffenwet. Een nieuwere en uitgebreidere publicatie, de Nitraatrapportage, verschijnt medio november 2024 en bevat gegevens over het jaar 2023. In dit rapport worden gegevens uit meerdere waterkwaliteitsmeetnetten gepresenteerd, en niet alleen de waterkwaliteitsmeetnetten die gericht zijn op nutriënten in landbouwgebieden.