Vogelgriep, ook wel vogelpest of aviaire influenza genoemd, is een besmettelijke virusziekte die zo nu en dan bij pluimvee (kippen, kalkoenen, eenden en ganzen) en andere vogelsoorten zoals duiven en zwanen wordt aangetoond. Wereldwijd circuleren verschillende vogelgriepvirussen onder wilde watervogels, ook in Nederland. Deze watervogels zijn de natuurlijke bron van de virussen die vooral onder pluimvee vogelgriep kunnen veroorzaken. Sommige van deze virustypen leiden tot ernstige ziekte of overlijden bij vogels. Dit heet hoogpathogene vogelgriep. Andere typen vogelgriep verlopen juist mild of zelfs zonder ziekteverschijnselen (laagpathogene vogelgriep). In zeldzame gevallen kunnen sommige virustypen overgaan van dier naar mens. Dit gebeurt alleen als er sprake is van direct en intensief contact tussen besmette vogels en mensen.
Het vogelgriepvirus kan zich tussen dieren verspreiden door direct contact, door de lucht of via besmet materiaal zoals mest. Zelden worden mensen ziek van vogelgriepvirussen. Dit gebeurt alleen als er sprake is van direct en intensief contact tussen besmette dieren en mensen. Als een mens toch vogelgriep krijgt, verspreidt dit meestal niet verder naar andere mensen.
Per situatie wordt beoordeeld welke maatregelen noodzakelijk zijn om verdere verspreiding van de vogelgriep te voorkomen, zoals het instellen van een ophokplicht en vervoersverbod of het ruimen van besmette dieren.
Meer informatie over veterinaire maatregelen bij vogelgriep staat op de website van de NVWA.
Vogelgriep bij mensen komt haast niet voor. Alleen door direct contact met besmette dieren kun je vogelgriep oplopen. Meestal zijn dit mensen die de dieren verzorgen of mensen die betrokken zijn bij ruimingen.
Mensen die ziek worden van vogelgriep krijgen dezelfde symptomen als bij een gewone wintergriep:
- koorts
- hoofdpijn
- spierpijn
- hoesten
- soms komt oogontsteking voor
De ziekte vogelgriep verloopt bij mensen meestal mild, maar soms kan het ernstig verlopen.
Mensen die de afgelopen 14 dagen in direct contact zijn geweest met vogels, bij wie vogelgriep is vastgesteld en/of griepachtige klachten ontwikkelen, wordt aanbevolen hun huisarts of de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) te raadplegen.
Vogelgriep is de verzamelnaam voor het ziektebeeld dat wordt veroorzaakt door verschillende typen vogelgriepvirussen. Hoogpathogene vogelgriep leidt tot ernstige ziekte of overlijden bij (water)vogels. Laagpathogene vogelgriep verloopt juist mild of zelfs zonder ziekteverschijnselen.
Van hoogpathogene vogelgriep hoeven mensen niet ernstig ziek te worden. Hoog- of laag pathogeen voor vogels zegt weinig over de risico’s voor mensen.
Het DWHC (Dutch Wildlife Health Centre) en de WUR (Wageningen University & Research) doen onderzoek bij pluimveebedrijven en bij dode wilde vogels. Het Erasmus MC (Erasmus University Medical Center) onderzoekt vogelgriep bij levende wilde vogels.
De uitslag van het onderzoek bepaalt of er sprake is van hoog- of laagpathogene vogelgriep bij de betrokken dieren.
Mensen die betrokken zijn geweest bij de verzorging of ruiming van besmette vogels of pluimvee worden door de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) geadviseerd om gedurende 10 dagen te letten op griepachtige klachten. Indien deze klachten optreden wordt mensen geadviseerd zich te melden bij de GGD of huisarts.
Antivirale middelen (virusremmers)
Als blijkt dat een vogelgriepvirus leidt tot ernstige ziekteverschijnselen bij dieren, wordt overwogen om mensen die nauw contact hebben met besmette dieren preventief virusremmers ( antivirale middelen) aan te bieden. Deze medicijnen verkleinen de kans dat mensen vogelgriep krijgen. In Nederland zijn oseltamivir (Tamiflu) en zanamivir (Relenza) beschikbaar.
Griepvaccinatie
In sommige gevallen kunnen mensen die de dieren verzorgen of ruimen gevaccineerd worden met een gewone griepprik. Dit is dezelfde griepprik die elk jaar aangeboden wordt. De griepvaccinatie verkleint alleen de kans dat mensen gelijktijdig een infectie met vogelgriep en een gewone wintergriep doormaken. Indien de beide infecties tegelijkertijd voorkomen bij één persoon, kan een nieuw virustype ontstaan. Dit willen we voorkomen.
Of er wel of geen vaccinatie wordt ingezet hangt af van de omstandigheden en zal in elke situatie opnieuw worden bepaald. Er bestaat geen specifieke vaccinatie voor vogelgriep.
Andere consequenties van vogelgriep
Veel griepvirussen, ook de vogelgriep, kunnen zo veranderen dat zij een grootschalige griepuitbraak onder mensen kunnen veroorzaken. Een grieppandemie is een griepuitbraak die de wereld over gaat, wanneer een nieuw type van het griepvirus onder mensen gaat verspreiden. Dit gebeurt gelukkig zelden. Bij elke vaststelling van vogelgriep wordt daarom opnieuw gekeken naar de noodzakelijke maatregelen, zoals:
- ruiming van de dieren
- vervoersverbod
- virusremmers (profylaxe)
- of vaccinatie van mensen die direct contact hebben met besmette dieren
Het RIVM is verantwoordelijk voor de surveillance (toezicht op de ontwikkelingen en het bijhouden van ziektegevallen) van vogelgriep bij mensen, het beoordelen van de mogelijke risico’s voor de volksgezondheid en het maken van richtlijnen voor onder andere de samenwerking tussen de betrokken organisaties. Het Nationaal Influenza Centrum (RIVM en Erasmus MC (Erasmus University Medical Center)) voert onderzoeken voor de surveillance uit.