Hoe herken ik vogelgriep bij vogels?

Vogelgriep komt voor bij bijna alle vogelsoorten. De ziekte tast de luchtwegen, het spijsverteringsstelsel en/of het zenuwstelsel aan. Er bestaan erg besmettelijke hoogpathogene varianten en minder besmettelijke laagpathogene varianten. 

Een hoogpathogene variant van vogelgriep is dodelijk voor vogels. Als hiervan een uitbraak is onder pluimvee, worden heel veel vogels ziek. Dit komt doordat pluimvee meestal dicht bij elkaar zit. Maar ook wilde vogels kunnen een hoog pathogene variant krijgen. Van een laagpathogene variant worden vogels niet of maar een beetje ziek. Op de website van de NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) staat meer uitleg over hoog- en laagpathogene vogelgriep. 

Vogels die met een dodelijke, hoogpathogene variant besmet raken, worden na infectie snel ziek. Vaak al binnen een paar uur tot 3 dagen. De eerste klachten zijn:

• de dieren laten sloom gedrag zien
• de dieren maken geen geluid meer

Daarna krijgen de dieren klachten als:

• ademhalingsproblemen
• diarree
• oogontstekingen
• vreemd draaien met de kop
• plotselinge sterfte

Hoe herken ik vogelgriep bij mensen?

In zeldzame gevallen kunnen vogelgriepvirussen overgaan van dier op mens. Dit gebeurt alleen bij nauw en veel contact tussen besmette dieren (vogels of zoogdieren) en mensen. De kans dat mensen met vogelgriep besmet raken, is klein bij de virusvarianten die nu rondgaan. Als ze toch besmet raken, worden mensen er vaak niet of weinig ziek van. De klachten zijn meestal hetzelfde als bij een ‘gewone’ griep: koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Soms krijgen mensen een oogontsteking van vogelgriep. Het risico dat iemand met vogelgriep andere mensen besmet, is verwaarloosbaar. 

Vogelgriep bij mensen verloopt niet altijd mild. Vooral in Azië zijn er typen vogelgriepvirus waar mensen soms flink ziek van kunnen worden. Ze krijgen dan bijvoorbeeld een zware longontsteking of benauwdheid en kunnen aan vogelgriep overlijden. 

Denkt u dat u ziek bent geworden door het vogelgriepvirus, omdat u een zieke vogel of ander dier heeft aangeraakt? Neem dan contact op met uw huisarts. Geef daarbij aan dat u contact heeft gehad met een ziek dier.

Hoe krijg ik vogelgriep?

Mensen krijgen bijna nooit vogelgriep. Als het gebeurt, is dit alleen bij intensief contact met besmette dieren. 

Tussen dieren kan het vogelgriepvirus zich verspreiden door direct contact, door de lucht of via besmet materiaal, zoals mest. Roofvogels en roofdieren kunnen besmet raken door vogels te eten die ziek zijn of gestorven zijn door vogelgriep.

Nederland is een belangrijk knooppunt voor trekvogels. Bijna alle trekvogels maken een (tussen)stop in Nederland of trekken eroverheen. Dat gaat elk jaar om honderden miljoenen vogels. Trekvogels kunnen het virus bij zich dragen. Ze kunnen zo nieuwe varianten van vogelgriep op hun reis naar Nederland meenemen.

Hoe voorkom ik vogelgriep?

Raak geen dode vogels aan

Ziet u een dode vogel in de natuur? Raak deze dan niet aan! U kunt de dode vogel melden bij  het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC Dutch Wildlife Health Centre (Dutch Wildlife Health Centre)) of bij SOVON. 

Dode vogel in de tuin of op het balkon? 

Ligt er een dode vogel in uw tuin of op uw balkon? Dan kunt u hiervan melding maken bij het DWHC of bij SOVON. Als u zelf de vogel opruimt, gebruik dan plastic wegwerphandschoenen of bijvoorbeeld een plastic zak om de vogel op te tillen en weg te gooien. Gooi de vogel – in een dichte zak – in de afvalcontainer. Gooi ook de handschoenen weg na gebruik en was uw handen goed met water en zeep.  Meer informatie vindt u op de website van het DWHC.

Veldproef met vaccinatie van pluimvee 

In het najaar van 2023 is door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)) een vaccinatie-veldproef gestart. Hierbij kregen 1800 eendagskuikens een vaccinatie tegen hoogpathogene H5N1-vogelgriep. De eerste resultaten zijn positief: de 2 geteste vaccins bleken 8 weken na vaccinatie goed te werken tegen infectie met het vogelgriepvirus. De proef duurt tot eind 2025.

Meer informatie over vogelgriep is te vinden op Symptomen van vogelgriep | Vogelgriep | NVWA.

Beschermt de griepprik tegen vogelgriep? 

Nee, de griepprik beschermt niet tegen vogelgriep. Toch kunnen mensen in sommige gevallen een gewone griepprik krijgen. Het gaat hierbij om mensen die de dieren verzorgen of ruimen. Deze griepprik verkleint alleen de kans dat mensen op hetzelfde moment vogelgriep én gewone griep krijgen. Als één persoon beide ziektes tegelijk heeft, kan een nieuw virustype ontstaan dat mogelijk van mens op mens kan overgaan. Dat willen we met de vaccinatie voorkomen. Of iemand een vaccinatie krijgt, hangt af van de omstandigheden. Dit wordt in elke situatie opnieuw bepaald. 

Is vogelgriep te behandelen? 

Meestal gaat (vogel)griep bij mensen vanzelf over. Vogelgriep bij mensen wordt eigenlijk alleen behandeld als het om een hoogpathogene variant gaat. Door de behandeling is de kans kleiner dat de ziekte zich verder verspreidt of verandert in een variant die van mens op mens kan overgaan. Behandeling start dan het liefst zo snel mogelijk na het begin van de klachten. Bij dieren wordt (vogel)griep in Nederland niet behandeld.

Hoe vaak komt vogelgriep voor in Nederland? 

Tot de winter van 2021 kwamen in de winterperiode om de paar jaar uitbraken van vogelgriep voor bij pluimveebedrijven in Nederland. In de winterperiode van 2021 werden zeer veel bedrijven besmet en is er een trendbreuk ontstaan. Vanaf die periode zijn er het hele jaar rond vogelgriepuitbraken onder pluimvee. Ook komt tegenwoordig opvallend veel vogelgriep voor bij Nederlandse watervogels. Vooral vogels die in een kolonie broeden, zijn fors getroffen. Er is sprake van een pandemie waarvan wereldwijd zeer veel watervogels slachtoffer zijn geworden. 

Voor de actuele situatie kunt u de website van de NVWA bezoeken.

Lopen honden en katten risico op vogelgriep?

Soms kan het vogelgriepvirus overgedragen worden op wilde zoogdieren, zoals vossen, fretten en zeehonden. En op gezelschapsdieren, zoals honden of katten. Meestal gebeurt dat als deze dieren een besmette (dode) vogel opeten of in de bek nemen. Overdracht van hond of kat op mens is nog nooit vastgesteld. Denkt u dat uw hond of kat ziek is na contact met een dode of mogelijk zieke vogel? Neem dan contact op met uw dierenarts. Houd honden aan de lijn als er dode vogels in de buurt (gevonden) zijn.

Wat gebeurt er als er vogelgriep is op een pluimveebedrijf?

Per situatie wordt gekeken welke maatregelen nodig zijn om verdere verspreiding van de vogelgriep te voorkomen. Meer informatie over veterinaire maatregelen bij vogelgriep staat op de website van de NVWA. 

Wie onderzoekt welk type vogelgriep gevonden is?

Bij pluimveebedrijven en bij dode wilde vogels doen het DWHC en de Wageningen University (WUR Wageningen University &Research (Wageningen University &Research)) onderzoek. Bij levende wilde vogels onderzoekt het Erasmus MC Erasmus University Medical Center (Erasmus University Medical Center) vogelgriep. De uitslag van het onderzoek laat zien of de betrokken dieren een hoog- of laagpathogene vogelgriep hebben.

Wat is de taak van het RIVM bij vogelgriep?

Het RIVM is verantwoordelijk voor:

• De surveillance van vogelgriep bij mensen. Dit bestaat uit het bijhouden van ziektegevallen en het letten op de ontwikkelingen.
• Het beoordelen van de mogelijke risico’s voor de volksgezondheid.
• Het maken van richtlijnen voor onder andere de samenwerking tussen de betrokken organisaties.

Het Nationaal Influenza Centrum (RIVM en Erasmus MC) voert onderzoeken voor de surveillance uit.