Scabiës komt regelmatig voor en de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)is daar vaak bij betrokken. De Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding) van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) werd onlangs benaderd door een GGD die een melding had gekregen van scabiës crustosa in een verpleeghuis. Een patiënt met scabiës was overleden. Hij had al lange tijd jeukklachten die niet als scabiës waren herkend. De patiënt was tegen de jeuk behandeld met corticosteroïden had daardoor grote schilferige plekken op de huid gekregen. Het verpleeghuis telde meer dan 10 medewerkers met jeukklachten en ook enkele bewoners hadden last van jeuk. De GGD was betrokken bij het uitbraakteam van het verpleeghuis en hielp bij de voorbereiding van een behandelplan. De patiënt lag in een kamer van het verpleeghuis opgebaard en er zou een afscheidsbijeenkomst zijn. De vraag was hoe om te gaan met het lichaam van de overledene. De GGD kon dat in de richtlijn niet vinden en nam om die reden contact met het LCI op met de volgende vragen:
- Hoe lang is scabiës crustosa bij een overledene nog besmettelijk?
- En hoe kan het risico op overdracht van scabiës worden beperkt?
IB januari 2017
Auteurs: T. Oomen
Infectieziekten Bulletin, jaargang 28, nummer 1, januari 2017
content
Wat is scabiës?
Scabiës of schurft is een besmettelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een klein spinnetje, de schurftmijt. Deze mijt is niet met het blote oog te zien. Ze graaft gangetjes in de hoornlaag van de huid en legt daar haar eitjes. Een van de belangrijkste verschijnselen is toenemende jeuk. De jeuk kan over het hele lichaam voorkomen, met name ’s nachts en als het warm is. Op de huid kunnen blaasjes en rode bultjes ontstaan, bijvoorbeeld tussen de vingers, polsen en voeten. Soms zijn de gangetjes die de mijt in de huid graaft als rode streepjes zichtbaar. Je kunt besmet raken door langdurig (15 minuten of langer) of regelmatig intensief lichamelijk contact met iemand te hebben die schurft heeft.
Welke vormen van scabiës bestaan er?
Scabiës crustosa (scabiës Norvegica) is een zeer besmettelijke vorm van verwaarloosde, soms niet herkende 'klassieke' scabiës. Het komt voor bij mensen met een afweerstoornis of kwetsbare ouderen in zorginstellingen. Soms gaat het gepaard met opvallend weinig of atypische huidafwijkingen en blijft het klinische beeld beperkt tot een wat droge, schilferige huid, erythrodermie of lijkt het op een eczeem. Bij behandeling met corticosteroïden kan het beeld nog verder afwijken (scabiës incognito). De anders zo uitgesproken jeuk kan dan verminderd of zelfs afwezig zijn. De mijten kunnen bij scabiës crustosa ook voorkomen op de behaarde hoofdhuid, wenkbrauwen, handpalmen en voetzolen. De huidschilfers zitten vol met miljoenen mijten, nimfen en larven. Deze huidschilfers zijn zeer besmettelijk. Overdracht van scabiësmijt kan daarom al na vluchtig (huid)contact, via beddegoed en via de lucht.
Hoe lang leeft de scabiësmijt
Scabiësmijten eten huidweefsel. Mijten kunnen heel goed overleven bij lage temperaturen in combinatie met een hoge luchtvochtigheid, zoals het geval is bij een dood (opgebaard) lichaam. De scabiësmijt is weliswaar minder actief bij lage temperatuur, maar kan dan wel lang overleven. Mijten kunnen gemiddeld 24-36 uur tot soms een week buiten de gastheer in leven blijven.
Een patiënt met scabiës crustosa draagt extreem veel mijten met zich mee. Na het overlijden van de patiënt, gaat een deel van de mijten dood , maar de meeste blijven leven, alhoewel minder actief door de lage temperatuur van het dode lichaam.
Antwoord
Er valt geen eenduidig antwoord te geven op de vragen van de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst). Wel is met zekerheid te zeggen dat het lichaam van een overleden patiënt met scabiës crustosa een besmettingsbron is. Ook de woonruimte van de patiënt moet als besmettingsbron beschouwd worden. Het advies is om zo min mogelijk mensen contact te laten hebben met het lichaam en de woonruimte. Betrokken medewerkers en uitvaarmedewerkers moeten goed geïnformeerd worden door de GGD en het advies krijgen om met beschermende maatregelen te werken zoals met schort en handschoenen.
Verder is het advies om het lichaam niet in de woonruimte van de overledene op te baren, maar in een andere ruimte, in een gesloten kist en die gesloten te houden.
De woonruimte van de patiënt dient volgens de LCI (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)-richtlijn scabiës bij voorkeur een week gesloten te blijven bij kamertemperatuur. Na een week mag verwacht worden dat er geen levende scabiësmijten meer zullen worden aangetroffen. De ruimte kan dan grondig schoongemaakt worden.
Auteur
T. Oomen, Centrum Infectieziektebestrijding, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Correspondentie
- LCI (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)-richtlijn Scabiës en bijlagen.
- J Am Acad Dermatol. 1984 Aug;11(2 Pt 1):210-5. Survival and infectivity of Sarcoptes scabiei var. canis and var. hominis. Arlian LG, Runyan RA, Achar S, Estes SA.
- Clin Infect Dis. 1999 Nov;29(5):1226-30. Crusted scabies: A molecular analysis of Sarcoptes scabiei variety hominis populations from patients with repeated infestations. Walton SF, McBroom J, Mathews JD (Creutzfeldt-Jakob), Kemp DJ, Currie BJ.
- Postgrad Med J 2004;80:382-387. Scabies: more than just an irritation. S McCarthy, D J Kemp, S F Walton, B J Currie.
- Rol GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) advisering uitvaartorganisatie bij besmettelijke ziekten Onderwerpen | Overlijden | Rijksoverheid.nl