Gedurende de eerste 3 maanden van 2014 was er een uitbraak van waterpokken in een asielzoekerscentrum (AZC (asielzoekerscentrum)) in Limburg. Door het internationale en dynamische karakter van een AZC vergen uitbraken in een dergelijke setting een specifieke aanpak. Binnen een AZC is de kans op aanwezigheid van risicogroepen (o.a. hivpositieve personen) groter. Daarnaast is de varicella zosterseroprotectie binnen deze populatie mogelijk lager in vergelijking met de Nederlandse bevolking, waarbij een seroprotectie van meer dan 95% werd gevonden vanaf een leeftijd van 6 jaar. (1,2)
content
Auteur(s): C.D.J. den Heijer, K.C.M.T. Heijman, C.J.P.A. Hoebe
Infectieziekten Bulletin: februari 2015, jaargang 26, nummer 2
De uitbraak
Op 25 februari 2014 kreeg de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) Zuid-Limburg via het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GCA (gezondheidscentrum asielzoekers)) een melding binnen van een uitbraak van waterpokken in een AZC (asielzoekerscentrum). Het ging op dat moment om 10 patiënten (per leeftijdscategorie: 0-5 jarigen (n=2), 6-14 jaar (n=7) en >14 jaar (n=1)) sinds eind januari binnen een totale populatie van 420 personen (attack rate: 2,4%). De diagnose waterpokken was bevestigd door de huisarts die verbonden was aan het AZC, op basis van het klinisch beeld. Het identificeren van de contacten binnen de besmettelijke periodes van de patiënten bleek niet mogelijk. Binnen het AZC, wordt gebruikt gemaakt van een algemene ruimte, waar iedereen bij elkaar komt voor o.a. de maaltijden. Daarnaast leven de mensen dicht op elkaar en komen zij ook veelvuldig bij elkaar over de vloer. Het AZC heeft geen zicht op wie met wie contact heeft, waardoor contactonderzoek niet heeft kunnen plaatsvinden. In overleg met de Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding (LCI (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)) van het RIVM werd besloten iedere asielzoeker van het betreffende AZC te beschouwen als mogelijk blootgesteld.
Risicogroepen
Met behulp van het GCA werden de risicogroepen (zwangere vrouwen en immuungecompromitteerde personen) geïnventariseerd. Bij afwezigheid van antistoffen hebben deze personen een verhoogd risico op complicaties (met name varicellapneumonie) na blootstelling aan varicella zostervirus.(3,4) In totaal behoorden 10 personen tot deze groepen (7 zwangere vrouwen en 3 hivpositieve personen). In samenwerking met het GCA werd door de GGD op locatie bij deze 10 personen bloed afgenomen voor IgG (Immunoglobulin G)-antistofbepaling. Via een speciale oproepkaart (figuur 1) werd de plaats en het tijdstip van bloedafname gecommuniceerd, wat leidde tot een volledige opkomst. Communicatie ter plekke verliep via de tolkentelefoon. Uiteindelijk bleek dat 2 personen (1 zwangere en 1 hivpositieve vrouw) IgG-negatief waren. Volgens de behandelaar van de hivpositieve vrouw moest zij op dat moment als matig immuungecompromitteerd worden beschouwd waardoor zij in aanmerking kwam voor profylaxe. Bij de 2 IgG-negatieve personen werden hierop varicella zosterimmuunglobulines (VZIG (vaicellazosterimmunoglobuline)) toegediend. VZIG kan bij Sanquin worden besteld maar moet bij een apotheek worden afgeleverd. In dit geval verzorgde de huisarts van het betreffende AZC de bestelling en toediening van de VZIG. In de daaropvolgende periode werd de GGD wekelijks door het GCA op de hoogte gehouden van nieuwe gevallen van waterpokken en van nieuwe bewoners die behoorden tot de risicogroepen. Het vervolgen van de uitbraak is eveneens belangrijk vanwege het feit dat VZIG maar ongeveer 2 tot 3 weken werkzaam is. (5)
Figuur 1. Voorbeeld van een oproepkaart voor het (medisch) spreekuur binnen het asielzoekerscentrum
Vervolg
Tot medio maart volgden nog 6 nieuwe patiënten met waterpokken (door de huisarts gediagnosticeerd) waardoor VZIG nogmaals toegediend diende te worden bij de 2 vrouwen. Hiermee kwam het totaal aantal patiënten binnen deze uitbraak op 16: attack rate 3.8% (16/420) Bij het berekenen van de attack rate hebben we de noemer gelijk gehouden ten opzichte van de start van de uitbraak, aangezien we geen informatie hebben achterhaald over het totaal aantal nieuwe bewoners gedurende de uitbraak. Er hebben zich in deze periode geen nieuwe zwangere vrouwen of hivpositieve personen gemeld bij het AZC. De epicurve van de gehele uitbraak is te zien in figuur 2. Aanvankelijk waren hoofdzakelijk kinderen van 6-14 jaar betrokken, later in de uitbraak vonden meer besmettingen plaats bij 0-5 jarigen. Slechts 1 persoon was ouder dan 14 jaar. De etnische achtergrond was zeer divers: Rusland (3), Armenië (1), Irak (1), Afghanistan (3), Oeganda (2), Somalië (3), Macedonië (1), Soedan (1) en Iran (1).
Figuur 2. Epicurve van een uitbraak van waterpokken binnen een asielzoekerscentrum in Limburg gestratificeerd naar leeftijdscategorie, januari-maart 2014
Conclusie
Vanwege de grote diversiteit aan nationaliteiten en de sterke dynamiek van de populatie binnen een AZC verdienen uitbraken binnen deze centra een specifieke aanpak. Door de opzet van een AZC zal bij sommige uitbraken het gehele centrum als mogelijk blootgesteld moeten worden beschouwd. Dit kan een aanzienlijke hoeveelheid werk met zich meebrengen voor de GGD. Het is goed om ook buiten uitbraakperiodes zicht te hebben op risicogroepen binnen een AZC. Monitoring door het GCA en overleg met de GGD speelt hierbij een belangrijke rol. Een uitbraak kan op deze manier sneller en efficiënter worden aangepakt. Samenwerking met het GCA is ook belangrijk aangezien zij behulpzaam kunnen zijn bij de communicatie naar de asielzoekers, waardoor het gehoor geven aan oproepen of opvolgen van therapieadviezen verhoogd kan worden.
Kanttekening
De nieuwe richtlijn Waterpokken en gordelroos van de LCI stelt dat binnen 5 dagen na contact, aan alle gezonde, seronegatieve volwassenen actieve vaccinatie kan worden aangeboden. (5) Voor omstandigheden waarbij iedereen als mogelijk blootgesteld beschouwd moet worden, zoals in een AZC, brengt dit advies een aanzienlijke werkdruk met zich mee. Van de totale groep zou een varicella- anamnese afgenomen moeten worden en bij een negatieve of onduidelijke uitkomst zou de serostatus bepaald moeten worden. Het inventariseren van alleen personen met een verhoogd risico op een ernstig beloop, zoals hierboven beschreven, is een praktische oplossing die beter uitvoerbaar is dan de door de LCI voorgestelde aanpak bij een dergelijke uitbraak (Tabel 1).
Tabel 1. Stappenplan bij aanpak waterpokkenuitbraak in een asielzoekerscentrum (klik op het plaatje voor een grote weergave)
Geen uitzondering
Enkele maanden na de hierboven beschreven uitbraak, vond een nieuwe waterpokkenuitbraak plaats in een ander AZC binnen onze regio (attack rate 4/240: 1.7%). En begin 2015 was er wederom een waterpokkenuitbraak in een AZC (attack rate 9/600: 1.5%). Dit laat zien dat een dergelijke uitbraak geen uitzondering is. Het bijzondere aan dergelijke uitbraken blijkt niet uit de attack rates, maar de leeftijdsverdeling van de patiënten. De meerderheid van de patiënten in de beschreven uitbraak waren 6 jaar of ouder terwijl in de autochtone Nederlandse bevolking op 6-jarige leeftijd een seroprotectie >95% wordt gevonden.(2) Bovenstaande beschrijving kan handvaten bieden bij het bestrijden van waterpokkenuitbraken binnen een AZC.
Auteurs
C.D.J. den Heijer, K.C.M.T. Heijman, C.J.P.A. Hoebe, unit Infectieziektebestrijding, GGD Zuid-Limburg
Correspondentie
Casper.denheijer@ggdzl.nl
Literatuur
- GGC van Rijckevorsel, M Damen, GJ Sonder. Seroprevalence of varicella-zoster virus and predictors for seronegativity in the Amsterdam adult population. BMC Inf Dis 2012; 12: 140.
- van Lier A, Smits G, Mollema L et al. Varicella zoster virus infection occurs at a relatively young age in The Netherlands. Vaccine 2013; 31: 5127-33.
- Lamont RF, Sobel JD, Carrington D et al. Varicella-zoster virus (chickenpox) infection in pregnancy. BJOG 2011; 118: 1155-62.
- Marin M, Güris D, Chaves SS, Schmid S, Seward JF. Advisory Committee on Immunization Practices, Centers for Disease Control and Prevention (CDC (Centers for Disease Control and Prevention)). Prevention of varicella: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR (Morbidity and Mortality Weekly Report) Recomm Rep 2007; 56: 1-40.
- Steenbergen JE van, Timen A, Beaujean DMJA (Red.), 2014, LCI-Richtlijn Waterpokken en gordelroos http://rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Professioneel_Praktisch/Richtl…, geraadpleegd 15 januari 2015.