De bof (parotitis epidemica) wordt veroorzaakt door het bofvirus. Het is een besmettelijke ziekte, die gekenmerkt wordt door een ontsteking van de speekselklier bij het oor. Mensen kunnen elkaar besmetten door hoesten en niezen. Nadat bofvaccinatie in 1987 werd opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma, nam het voorkomen van de ziekte in Nederland sterk af.
Wat is de bof?
De bof wordt veroorzaakt door het bofvirus. Het wordt overgedragen door besmette druppeltjes vocht die bofpatiënten uitademen, niezen of hoesten.
Video: Wat is de bof?
Bekijk de video: Wat is de bof?
Ziekteverschijnselen de bof
- Het kenmerkende verschijnsel van de bof is de ontsteking van de wangspeekselklier (zichtbaar als zwelling van de wang).
- Een infectie met het bofvirus verloopt ook vaak zonder verschijnselen.
- Bij sommige patiënten verloopt de bof juist ernstig. Zeer zelden ontstaat bijvoorbeeld hersenvliesontsteking.
- De meest voorkomende complicatie bij volwassenen is zaadbalontsteking bij mannen. Dit leidt zelden tot onvruchtbaarheid.
- Blijvende doofheid is een andere complicatie van de bof.
Complicaties door de bof
Heel soms ontsteking van de alvleesklier, eenzijdige doofheid of reuma. Soms ontsteking van de inwendige geslachtsorganen (teelballen en eierstokken). Dat leidt zelden tot onvruchtbaarheid. Bij ongeveer 4 tot 10 van de 1000 patiënten zorgt de bof voor hersenvliesontsteking of hersenweefselontsteking. Dat gebeurt vooral bij jonge kinderen en loopt meestal goed af.
Besmetting en preventie de bof
De bof wordt overgedragen doordat het virus in druppeltjes vocht zit die bofpatiënten uitademen, niezen of hoesten. Een patiënt met de bof is al enkele dagen vóórdat de symptomen beginnen, besmettelijk. De bof kan voorkómen worden door vaccinatie. In Nederland wordt de vaccinatie tegen de bof in het Rijksvaccinatieprogramma aangeboden aan kinderen van 14 maanden en 9 jaar. Het bofvaccin zit in een combinatievaccin (de BMR (bof, mazelen,rodehond)). Dit vaccin beschermt ook tegen mazelen en rodehond. Vaccinatie geeft geen volledige bescherming tegen een infectie met het bofvirus. Met name bij jonge volwassenen komt de bof geregeld voor. Als gevaccineerde personen de bof krijgen hebben zij minder kans op complicaties en minder kans op een ernstig ziektebeloop dan ongevaccineerde personen die de bof krijgen.
Hoe vaak komt de bof voor in Nederland?
Vóór de invoering van bofvaccinatie in Nederland in 1987, maakte ongeveer 85% van de mensen op kinderleeftijd de bof door. De bof was dan ook de meest voorkomende oorzaak van door een virus veroorzaakte hersenvliesontsteking. Ook doofheid door de bof kwam veelvuldig voor. Na invoering van vaccinatie in 1987 kwam de bof nog weinig voor. Wel was er een epidemie in 2007-2009, voornamelijk onder niet gevaccineerde orthodox protestante schoolkinderen. Tussen 2009 en 2013 was er een toename van de bof in Nederland, voornamelijk bij tweemaal gevaccineerde studenten. Redenen hiervoor zijn waarschijnlijk de intensieve contacten die studenten onderling hebben en een afnemende werking van het vaccin over de tijd. De actuele situatie van de bof in Nederland is te zien in de Atlas infectieziekten.
Bof tijdens coronapandemie
In 2020 werd vanaf april een scherpe daling van het aantal bofpatiënten waargenomen, mogelijk veroorzaakt door de maatregelen om verspreiding van het coronavirus te beperken.
Figuur 1. Meldingen van de bof per jaar in Nederland van 1976-2020.
*Tussen 1999 en 2008 was er geen meldingsplicht voor de bof.
Figuur 2. Aantal ziekenhuisopnames ten gevolge van de bof per jaar in Nederland van 1999-2018
*afgerond op vijftallen.
Zie voor meer informatie en bronvermelding de LCI (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)-richtlijn Bof (parotitis epidemica).
