Zorg op het Bord is het voedingsprogramma van Amsterdam UMC (Universitair Medisch Centrum). Het doel van het programma is om via veel aandacht voor voeding het welzijn van patiënten te verbeteren. Met Zorg op het Bord draagt Amsterdam UMC bij aan de Green deal duurzame zorg. Door het delen van de opgedane kennis en ervaring wil Amsterdam UMC andere bedrijven en organisaties inspireren.
Aanpak
Met Zorg op het Bord geeft Amsterdam UMC (Universitair Medisch Centrum) voeding een centrale rol binnen zorg, onderwijs en onderzoek:
Zorg
- Een nieuw voedingsconcept met 6 maaltijdmomenten, kleinere porties en meer regie bij de patiënt.
- Screening en bewaking van ondervoeding binnen en buiten ziekenhuis. Hierbij heeft de diëtist een zeer zichtbare rol.
- In gezelschap eten patiënten beter. Daarom eten patiënten niet alleen, maar met elkaar of met het bezoek.
- Een 'gezonde' omgeving.
- Protocollen die informatie bevatten over voeding. Hiermee is de informatie snel beschikbaar voor verpleegkundigen en artsen.
Onderwijs
- Het voedingsbewustzijn van medewerkers vergroten door het geven van klinische lessen, bijvoorbeeld door artsen in opleiding.
- Voeding als onderdeel van het opleidingsprogramma. Er is een 12-wekelijks keuzevak voeding voor geneeskundige studenten, maar ook anderen kunnen deelnemen.
- Continuë voedingseducatie voor patiënten, familie en mantelzorgers (voor, tijdens en na de behandeling van de patiënt).
Onderzoek
- Het onderzoek bestaat uit het meten van de voedingsstaat en het welbevinden en comfort van de patiënt. De uitkomsten hiervan worden vervolgens gerelateerd aan de zorguitkomsten van de behandeling van de patiënt.
- Twee keer per jaar wordt de eiwitinname van de patiënt gemeten. Het streven is om dagelijks de eiwitinname te meten.
Doel en doelgroep
Het doel is om door voeding het welzijn van patiënten te verbeteren, zowel binnen als buiten de muren van het ziekenhuis. Onder meer door het aantrekkelijker aanbieden van voeding.
De voorlichting over aantrekkelijk eten is bedoeld om het welzijn van de patiënt blijvend te bevorderen, dus ook als hij of zij weer naar huis gaat.
Het programma richt zich vooral op patiënten maar ook op personeel, bezoekers en mantelzorgers.
Werking
Literatuuronderzoek
- Bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- of verzorgingshuizen helpt flexibiliteit in menukeuze en eetmoment om ondervoeding te voorkomen. Daarnaast heeft dit een positief effect op de energie- en eiwitinname van patiënten en bewoners. Dit verkleint ook de kans op voedselverspilling (1).
- Meerdere kleine (al dan niet verrijkte) maaltijden en/of extra (verrijkte) tussendoortjes hebben een positief effect op de energie- en eiwitinname van patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen (1).
- Verbeterde voedingsstatus vermindert de ligduur (2).
- Ondervoede patiënten liggen 1,4 dagen langer in het ziekenhuis (3).
Overzicht literatuur
Onderzoek
Er vindt een nulmeting en een nameting plaats om het effect van het voedingsconcept te meten op eiwit-intake, energie (kcal (kilocalorie)) en patiënttevredenheid.
Aansluiting met andere doelen Green Deal
- Het eten en drinken wordt in grote verpakkingen besteld. Zo min mogelijk verpakkingen per stuk zoals bij broodbeleg. Hierdoor is er veel minder afval.
- Patiënten kunnen halve porties kiezen. Hierdoor is er minder voedselverspilling.
- Er zit minder tijd tussen het bestellen van de maaltijd en het serveren ervan. Hierdoor hebben patiënten meer trek in wat zij besteld hebben en wordt er beter gegeten. Er wordt gestreefd naar maximaal één uur tussen bestellen en serveren.
- Het assortiment van de broodbuffetwagen bevat 10% meer producten met plantaardige eiwitten. En tussendoortjes zijn vaker vegetarisch, bijvoorbeeld vegetarisch kip.
- Er is een 'Health Food Wall'. Dit bedrijf levert vegetarische en veganistische gerechten. Patiënten, medewerkers en bezoekers kunnen de snacks 'uit de muur trekken'. Net als bij een snackbar. Door het eten van minder vlees, wordt de CO2-uitstoot verminderd. Zie website Health Food Wall.
Aandachtspunten uitvoering programma
Langlopend en structureel
Het is een structureel langlopend programma in opdracht van de raad van bestuur van Amsterdam UMC (Universitair Medisch Centrum). De rol van programmamanager is structureel ingevuld. Overige activiteiten worden uit bestaande uren (fte) en budgetten gefinancierd.
Menukaart
De samenstelling van de maaltijden wordt door een assortimentscommissie gedaan die multidisciplinair is. Zij hebben een basis-assortiment opgesteld. Vervolgens is er maatwerk toegepast door het assortiment met de specialisten van de afdelingen te bespreken (verpleging, diëtetiek, arts en voedingsassistent). Zo wilde de afdeling oncologie bijvoorbeeld graag cola in het assortiment in verband met misselijkheid na het innemen van medicatie. En de afdeling psychiatrie wilde graag vette vis op het menu. Omdat onderzoek aangeeft dat dit mogelijk goed is tegen depressies.
Aanpak
Voor een goede uitvoer van het programma is het belangrijk dat de aanpak multidisciplinair is en aangevoerd wordt door medici. Eerst moet er gewerkt worden aan draagvlak voor het belang van goede voeding. Mensen enthousiast maken, betrekken en een stem geven. Om samen een visie op voeding te schrijven.
Keuzevak voeding voor studenten
Het programma Zorg op het Bord heeft succes, want gelijk in het eerste jaar is er binnen het programma al een keuzevak voeding ontwikkeld voor 2e-jaars geneeskundestudenten. Na het eerste jaar is het keuzevak ook opengesteld voor medewerkers van Amsterdam UMC en externe deelnemers.
Randvoorwaarden
- Voor het slagen van het programma is het van belang dat er voldoende tijd wordt uitgetrokken.
- Er moet draagvlak zijn binnen de organisatie.
- Vraag medici om ambassadeur te worden van het programma.
- Stel een goed team samen van voedingsassistenten en management om doortastend het bestaande voedingsconcept te kunnen wijzigen.
Meer informatie
Mail naar zorgophetbord@amsterdamumc.nl voor materiaal over Zorg op het Bord en het keuzevak voeding voor geneeskundestudenten.
