Aanpak

Het voedingsconcept At Your Request bestaat uit een onderdeel gericht op patiënten en een onderdeel gericht op de medewerkers van het ziekenhuis. Uit onderzoek van de Stuurgroep Ondervoeding, in opdracht van het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), blijkt dat het voedingsconcept van Ziekenhuis Gelderse Vallei het dichtst bij de ideale situatie ligt in vergelijking tot alle andere Nederlandse ziekenhuizen.

Patiënten

• Flexibel aantal eetmomenten (maximaal 12 keer) tussen 7.00 en 18.15 uur: patiënten kiezen zelf wanneer ze willen eten en zijn niet gebonden aan een vast aantal momenten.
• Op de menukaart staan gerechten die de hele dag besteld kunnen worden en gerechten die vanaf 11.30 uur besteld kunnen worden. Daarnaast is er een weekcyclus met dagspecials. Voor consistentiediëten en hart- en nierfalen zijn er aangepaste menukaarten. Bij diëten als glutenvrij en lactosevrij zijn inlegkaarten beschikbaar. Eiwitrijke keuzes zijn aangegeven met een groen duimpje, kaliumrijke keuzes met een rode druppel.
• Telefonisch bestellen bij een maaltijdservicecentrum vergemakkelijkt het bestelproces. Ze geven hun keuzes door en binnen 45 minuten na het bestellen ontvangt de patiënt de maaltijd aan zijn of haar bed.

Medewerkers

• De maaltijdservicemedewerkers voeren de gewenste keuzes van de patiënt in het voedingssysteem in. Alle keuzes en mogelijkheden worden gemonitord. De maaltijdservicemedewerker kan patiënten stimuleren meer te eten wanneer nodig.
• Het menusysteem is ingericht met voor elk dieet en/of voedingsgewoontes passende gerechten. Het juiste dieet wordt ingevoerd bij ieder patiënten account. De maaltijdservicemedewerkers attenderen patiënten op het advies dat de diëtist heeft gegeven en door alternatieven aan te bieden wanneer patiënten producten bestellen die niet passen bij hun dieet.
• Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft een eigen keuken waar alle maaltijden vers worden bereid.
• De maaltijden worden door medewerkers in de keuken aantrekkelijk gepresenteerd (met aandacht voor portiegrootte, netjes opgeschept en indien mogelijk met kleine garnering). Dit draagt bij aan de wil om te eten.
• Roomservice medewerkers brengen de maaltijden naar de patiënt.

Het uitgangspunt van At Your Request is dat patiënten kunnen bestellen wat ze willen, wanneer ze willen en kunnen eten met wie ze willen. Hierbij geldt dat samen eten patiënten ook stimuleert om te eten.

Doel en doelgroep

Het doel van At Your Request is om gezonde, verantwoorde voeding te verstrekken aan patiënten en hen te stimuleren voor goede en gezonde voeding te kiezen. De patiënt staat centraal en heeft de eigen regie over wat, wanneer, waar en met wie hij/ zij eet. Dit kan bijdragen aan sneller herstel en voorkomen of verhelpen van ondervoeding.

At Your Request is bedoeld voor patiënten van Ziekenhuis Gelderse Vallei. Voor bezoekers en personeel is een eigen restaurant in het ziekenhuis. Na sluiting van het personeelsrestaurant (15.30 uur) kan personeel ook maaltijden bij At Your Request bestellen. Bezoekers kunnen mee eten met patiënten tegen een eigen bijdrage.

Werking

Literatuuronderzoek

In de aanpak zitten meerdere elementen die volgens het Wat Werkt Dossier Voeding werken of waarschijnlijk werken, waaronder:

• Bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen draagt de inzet van voedingsassistenten voor hulp bij menukeuze bij aan een hogere voedsel-, energie- en eiwitinname (1).
• Meerdere kleine (al dan niet verrijkte) maaltijden en/of extra (verrijkte) tussendoortjes hebben een positief effect op de energie- en eiwitinname van patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen (1).
• Bij patiënten in ziekenhuizen of bewoners van verpleeg- of verzorgingshuizen helpt flexibiliteit in menukeuze en eetmoment om ondervoeding te voorkomen. Daarnaast heeft dit een positief effect op de energie- en eiwitinname van patiënten en bewoners. Dit verkleint ook de kans op voedselverspilling (1, 3).

Uit overige literatuur blijkt:

• Ziekenhuis Gelderse Vallei komt van alle ziekenhuizen het meest overeen met de ideale situatie voor voedingsconcepten in ziekenhuizen (90%). Succesfactoren hiervan zijn o.a.: onbeperkt aantal eetmomenten; gebruiksvriendelijk bestellen; ontvangen van maaltijd kort na het bestellen; veel keuzes; aangepaste maaltijden voor bepaalde doelgroepen (2). 

Overzicht literatuur

1. Wat Werkt Dossier Voeding 
2. Van der Meij (2016)
3. Freil (2006)

Eigen onderzoek

De kenmerken van de traditionele maaltijdservice, waarin patiënten drie eetmomenten per dag hadden (nulmeting) zijn vergeleken met de kenmerken van At Your Request (nameting). De belangrijkste resultaten uit dit onderzoek zijn:

• Patiënttevredenheid is significant gestegen van 7,5/10 naar 8,1/10.
• De voedingsinname van patiënten is voldoende gebleven.
• De voedingsstatus van patiënten die gebruik maakten van At Your Request veranderde niet in vergelijking tot de patiënten die gebruik maakten van het traditionele maaltijdconcept.  De MUST-score (risico op ondervoeding) verbeterde over het algemeen in beide groepen.
• Aanvullende eiwit- en energierijke menuopties leiden tot een betere inname van patiënten die risico lopen op ondervoeding

Literatuur eigen onderzoek

• Beelen (2016) 
• Doorduijn et al. (2016) 

Aansluiting andere doelen Green Deal

Voedselverspilling op het gebied van productie en het bewaren van maaltijden is met 33% afgenomen. Dit komt doordat de patiënt op het moment van eten beslist wat hij of zij bestelt. Daarom wordt 95% van de maaltijden opgegeten. Kijk op alliantievoeding.nl.

Aandachtspunten uitvoering programma

Succesvolle implementatie van At Your Request is afhankelijk van verschillende randvoorwaarden, succesfactoren en knelpunten. Een uitgebreider overzicht is te vinden in het eindrapport van de Stuurgroep Ondervoeding.

Randvoorwaarden

• Logistieke organisatie: Maaltijden worden in de centrale keuken bereid en per vleugel in een kar verzameld. Als de kar vol is (10 bladen) of na 10 minuten neemt de roomservicemedewerker de kar mee en levert de maaltijden bij de patiënt af. De verpleging verzamelt lege bladen in andere karren. Deze worden door afwaspersoneel opgehaald.
• Draagvlak: Het concept moet worden gedragen door de medewerkers van het ziekenhuis. Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft al 10 jaar aandacht voor voeding en bewegen. Alle medewerkers in alle managementlagen staan achter het concept van At Your Request.

Succesfactoren

• Alle medewerkers zijn in dienst gebleven van het ziekenhuis. Ze zijn getraind voor verschillende werkzaamheden en zijn flexibel inzetbaar.
• At Your Request is niet duurder dan andere maaltijdservices.
• Het systeem is geautomatiseerd en daardoor efficiënt. Alles wat de patiënt bestelt wordt geregistreerd en daardoor is de voedingsinname van macronutriënten zichtbaar.

Knelpunten

• Brede implementatie van de maaltijdenservice heeft lang geduurd.
• Het was in het begin onduidelijk wie de kosten moest betalen
• Na 18.15 uur kan niet meer worden besteld. Op elke afdeling is een kleine voorraad brood, beleg en zuivel aanwezig voor na dat tijdstip.

Voor alle patiënten geldt dezelfde werkwijze. Bepaalde doelgroepen (zoals sommige ouderen en oncologische patiënten) kunnen niet altijd zelf bestellen (30% van de patiënten). Zij worden geholpen door de verpleging en dit kost de zorg veel tijd.