Aanpak

De Hogeweyk is een inclusieve community voor mensen met dementie, waar zij kunnen wonen met behoud van eigen identiteit en autonomie. De Hogeweyk is geen traditioneel verpleeghuis of instituut, maar een echte wijk met de faciliteiten die ook aanwezig zijn in een normale wijk. Er zijn 27 woningen met 6-7 bewoners, die een vast team van verzorgers hebben. De gebouwde omgeving is als volgt:

• Elk huis wordt bewoond door mensen die dezelfde leefstijl delen (Stads, Goois/Zuid, Cultureel en Huiselijk). De woning en buitenruimte is ingericht naar de leefstijlen van de bewoners. Dit zorgt voor herkenning en prettig wonen. Bewoners worden ook in huis gestimuleerd om te bewegen (bijvoorbeeld koffiezetten of tafeldekken).
• De wijk is kleinschalig, d.w.z. op menselijke schaal.
• Elk huis heeft een eigen voordeur. Om naar een vereniging te gaan of boodschappen te doen in de wijk moet men de deur uit. Ongeacht wat voor weer het is (zon, kou of regen), kunnen bewoners deze keuze zelf maken omdat de voordeur van hun woning niet op slot is. Deze vrijheid nodigt uit tot een wandeling en ontmoeting.
• De huizen zijn gebouwd als normale gezinswoning. Ze hebben een grote woonkamer (70 tot 100 m2). Deze afmeting en de opstelling van het materiaal maakt het mogelijk om zowel actief samen iets te doen of om toe te kijken. Elk huis heeft een eigen buitenruimte (tuin, balkon, terras).
• In de wijk zijn normale faciliteiten aanwezig, zoals een theater, restaurant, café, kapper en supermarkt. Hier kan iedereen die niet in De Hogeweyk woont gewoon gebruik van maken. Ook zijn er pleinen en een park en kunnen bewoners zelfstandig naar buiten om te wandelen.

De uitgangspunten van de Hogeweyk zijn: inclusief, écht persoonsgericht, zeer hoogstaande zorg en behandeling, revolutionair, baanbrekend, disruptief, doorbreken van het stigma op dementie en dupliceerbaar. Welzijn staat voorop. De visie op integraliteit en inclusiviteit, voortkomend uit het Hogeweyk concept is weergegeven in het denkmodel: Be Advice Paradigm.

In 2010 was de Hogeweyk genomineerd voor de Hedy d’Anconaprijs.

Doel en doelgroep

Het doel is om de kwaliteit van leven voor mensen met dementie te bevorderen, hen zo gewoon mogelijk te laten wonen en ervoor te zorgen dat ze de eigen regie houden over hun leven. Dit alles op menselijk niveau en met respect voor het individu.

De doelgroepen waarop het concept gericht is zijn de bewoners van de Hogeweyk (mensen met dementie); familieleden en bezoekers; medewerkers; en de maatschappij om de Hogeweyk heen.
 

Werking

Literatuuronderzoek

• Een betere oriëntatie in het gebouw verhoogt de tevredenheid van het (zorg)personeel. Een overzichtelijke indeling van de werkvloer of plattegrond kan daarbij helpen. Hierbij valt ook te denken aan meer patiënten op een kamer of een uniforme indeling van eenpersoonskamers (1).
• Een groene omgeving (zoals tuin, dakterras, bos) in een verpleeghuis voor mensen met dementie kan de mentale gezondheid van de inwoners bevorderen. Daarbij gaat het om een vermindering van agitatie, een positievere stemming en een verbeterde kwaliteit van leven (2).
• Als mensen met dementie in een (kleinschalige) omgeving wonen die zij kunnen herkennen en waar zij vrij zijn om te gaan en te staan draagt dat bij aan o.a. verminderde agitatie; verbeterd intellectueel en emotioneel welzijn; verbeterde sociale interactie; verbeterde functionaliteit; verhoogde betrokkenheid bij lichamelijke bewegingsactiviteiten; en verhoogde kwaliteit van leven (3-5).
• Elkaar ontmoeten op basis van je persoonlijke interesses en plezier beleven aan wat voor jou van belang is voegt waarde toe aan je leven en er is samenhang nodig in wonen, zorg en welzijn om goede woonomgevingen te maken (6, 7).

Overzicht literatuur

1. Wat Werkt Dossier Architectuur
2. Wat Werkt Dossier Natuur
3. Day et al. (2000) 
4. Smit, de Lange, Willemse, & Pot (2012) 
5. Fleming et al. (2014) 
6. Cohen-Mansfield et al. (2012) 
7. Barrett, Sharma & Zeisel (2019)

Eigen onderzoek

Er is geen eigen onderzoek uitgevoerd naar de Hogeweyk. Wel is onlangs meegedaan aan een pilot over de levensloopbestendigheid van woningen. Hieruit bleek dat dit concept voor iedereen die ouder is heilzaam is en kan werken, door zichzelf te blijven, vrijheid en sociale contacten.

Aansluiting andere doelen Green Deal

Bij het ontwerp (2002) zijn geen bewuste keuzes gemaakt die bijdragen aan de doelen van de andere Green Deal pijlers.

Aandachtspunten voor de uitvoering

Randvoorwaarden

• Integraliteit in wonen, zorg en welzijn is vereist om kwaliteit van leven te bewerkstelligen. Mensen zijn niet hun ziekte, maar zij zijn en blijven een individu. Daarom is het belangrijk om ook door middel van taalgebruik, organisatie etc. werkelijk persoonsgerichte aandacht te geven.
• Het vraagt lef en een duidelijke visie. Het continu bewaken van deze visie tijdens de invoering of transitie is van belang en dit vraagt om discipline en ondersteunend leiderschap.

Succesfactoren

• Het concept is een succes doordat het gaat om een community: elkaar zien, helpen en makkelijk toegankelijke voorzieningen. Hierdoor is het voor iedereen interessant.
• De overzichtelijkheid, de kleinschaligheid (d.w.z. menselijke schaal) en dat mensen elkaar kunnen ontmoeten zijn succesfactoren. Het concept, de visie en de normalisatie van alle processen laat zich goed vertalen naar andere omgevingen en organisaties.
• De wijk rondom Hogeweyk zorgt voor een formeel en informeel netwerk.

Leerpunten

• Door een voorloper te zijn moet je veel zelf ontwikkelen en ervaren.
• De Hogeweyk is een besloten community. Er is een entree waar opgelet wordt wie erin komt en eruit gaat, maar daardoor is het wel wat afgesloten. Ook al is het restaurant toegankelijk voor iedereen, ook mensen uit de wijk, is de deur daarvan in de Hogeweyk. Dit zou een drempel kunnen vormen, maar in de praktijk weten mensen van buitenaf het ook goed te vinden.
• Tegenwoordig zou misschien eerder worden gekozen voor kamergebonden sanitair. Niet per se omdat dit beter is omdat de bewoner dit wil, maar door de vraag van buitenaf. Echter, dit speelde bij het ontwerp (2002) niet, en privacy kan ook worden bewerkstelligd door dit te bieden op andere manieren.
• Het zou ook goed zijn om kinderen, scholen en andere delen van de wijk nog meer met de Hogeweyk te verbinden.

Meer informatie

• TED Talk Yvonne van Amerongen 
• De Hogeweyk, Vivium
• Be Advice, zorgconcept ontwikkeld n.a.v. de Hogeweyk

Eventuele vragen kunnen gesteld worden aan de founders van de Hogeweyk via e-mail.