Vanaf de start in 2016 trekt een groot aantal partijen uit de zorg- en watersector samen op in de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water’. Doel van deze ketenaanpak is het verminderen van de belasting van het watermilieu door medicijnresten. Tegelijkertijd moet de toegang tot goede farmaceutische zorg geborgd blijven. De ketenaanpak omvat vijf themagroepen.
In 2023 is de Ketenaanpak geëvalueerd. Sinds 2024 wordt gewerkt aan de maatregelen die genoemd staan in het uitvoeringsprogramma 2024-2028.
Themagroepen van de Ketenaanpak
Ontwikkeling en toelating
Al vanaf de ontwikkeling is het belangrijk rekening te houden met de uitscheiding van medicijnresten na gebruik. Geneesmiddelproducenten zien hier een opdracht (R&D (Research and Development)), maar ook voor VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (incentives), IenW (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ) (monitoring) en het RIVM (ERA’s) ligt er een opdracht. VWS en CBG (College ter Beoordeling van Geneesmiddelen) spannen zich in voor een grote rol van milieurisico’s in de toelating en terhandstelling. Het Zorginstituut en de zorgverzekeraars onderzoeken hoe zij de toegang tot duurzame geneesmiddelen kunnen ondersteunen. Als keten willen we tot één definitie van duurzame medicijnen komen en brengen we schone productie in kaart. Binnen de themagroep volgen de ontwikkeling van nieuwe wetgeving in Europa om kennis beschikbaar te maken
Voorschrijven en gebruik
De themagroep Voorschrijven en Gebruik richt zich op het verminderen van (de belasting van) medicijnresten in water door zo gepast mogelijk voorschrijven en verstrekken van medicatie. In deze themagroep zijn verschillende stakeholders vertegenwoordigd, zoals Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG), KNMP (Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie), NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap), IVM (Instituut Verantwoord Medicijngebruik, ActiZ (branchevereniging van Nederlande Zorgorganisaties [ouderenzorg]), ZIN (Zorginstituut Nederland), de Nederlandse GGZ (geestelijke gezondheidszorg), CBG (College ter Beoordeling van Geneesmiddelen), NVZ (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen).
Samen met VWS, IenW en kennisinstituten (RIVM) worden doelstellingen aangescherpt en acties uitgezet, daar waar acties en doelstellingen overeenkomen trekken we nauw op met de Green Deal Duurzame Zorg. Onderwerpen die in deze themagroep verder wordt uitgewerkt zijn polyfarmacie; inzicht en onnodig gebruik van medicatie en aandacht voor start- en stopcriteria en effectief voorschrijven en doorgebruik thuismedicatie bij opname.
Afval en zuivering
De themagroep Afval en Zuivering richt zich op het verantwoord inzamelen en verwerken van medicijnafval en de verwijdering van medicijnresten uit afvalwater. Voor het inzamelen en de verwerking stelt de themagroep protocollen op en maakten we afspraken met apothekers, organisaties en gemeenten om te zorgen voor een correcte inzameling van overgebleven medicijnen. Voor het onderdeel Zuivering werken de waterschappen, mede vanuit de verplichtingen uit de Europese Richtlijn stedelijk afvalwater, aan het verbeteren van rioolwaterzuiveringsinstallaties. Hiervoor worden de komende decennia op veel plaatsen aanvullende zuiveringsmodules gebouwd die gericht zijn op de verwijdering van medicijnresten. Ook wordt een afweegkader gemaakt om lokaal na te gaan of on-site zuivering bij ziekenhuizen zinvol is. Het gebruik van plaszakken voor röntgen-contrastmiddelen is ook onderdeel van deze themagroep.
Diergeneesmiddelen
De themagroep Diergeneesmiddelen in de Ketenaanpak richt zich op de resten van diergeneesmiddelen die in het watermilieu terechtkomen. Binnen de Kaderrichtlijn Water is er momenteel aandacht voor een aantal stoffen die zowel als insecticide, biocide als diergeneesmiddel worden gebruikt (antiparasitica). Verschillende stakeholders, waaronder de ministeries van IenW en LVVN (Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur ), het RIVM, de brancheorganisatie Dibevo, de KNMvD (beroepsorganisatie voor dierenartsen), de faculteit Diergeneeskunde, de FIDIN (de Federatie van Diergeneesmiddelenindustrie) en vertegenwoordigers van waterschappen, komen geregeld bijeen om de mogelijke maatregelen te bespreken. Er zijn twee hoofddoelstellingen geformuleerd: het vergroten van de kennis over de risico’s van diergeneesmiddelen voor het watermilieu en het verhogen van het bewustzijn van veterinaire professionals en diereigenaren over de impact van residuen van diergeneesmiddelen, met name antiparasitica, in water.
Ketenbreed
Binnen de themagroep Ketenbreed van de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water worden overkoepelende onderwerpen en activiteiten opgepakt. Een voorbeeld daarvan is de vraag voor welke stoffen of stofgroepen een bronaanpak zinvol kan zijn. De themagroep formuleert mogelijke handelingsperspectieven, die daarna opgepakt kunnen worden door de relevante andere themagroepen. Verder brengt deze themagroep ‘trade-offs’ van maatregelen in kaart, zoals het verminderen van emissies van röntgencontrastmiddelen versus de milieuvoetafdruk van plaszakken, of het verminderen van broeikasgassen door narcosegas versus de impact van het alternatief op het watermilieu. De themagroep zorgt voor verbinding met andere regionale en landelijke netwerken (b.v. de Green Deal Duurzame Zorg). Daarbij denkt de themagroep Ketenbreed ook mee over de opzet en inhoud van het Kennisnetwerk Medicijnresten, bijvoorbeeld over de onderwerpen van bijeenkomsten of de nieuwsbrief.