Wat is het sentiment onder burgers omtrent corona, hoe kijken burgers tegen het eventuele afschalen van de geldende adviezen aan en hoe willen burgers hierover geïnformeerd worden? Deze vragen stonden centraal tijdens de vier fysieke focusgroepen die in Amsterdam en Amersfoort zijn gehouden op 28 februari en 1 maart 2023.
Uitkomsten
Uitkomsten
Bijna alle deelnemers hebben de pandemie als een heftige periode beleefd. De meeste deelnemers ervaren echter nu het ‘oude normaal’ weer. Bijna geen deelnemers waren zich bewust van of, en zo ja welke, adviezen en maatregelen momenteel van kracht zijn. Diverse deelnemers hebben aangegeven zich te hebben gestoord aan de talloze veranderingen in de adviezen en maatregelen die de afgelopen jaren van kracht waren en handelen nu voornamelijk naar eigen inzicht. Zij gaven aan dat thuisblijven bij ziekte normaal is en begrepen niet waarom voor COVID-19 andere regels zouden gelden dan bijvoorbeeld de griep. Sommigen testen bij (lichte) verkoudheidsklachten nog wel op COVID-19 indien ze kwetsbare personen bezoeken of op nadrukkelijk verzoek van een ander, bijvoorbeeld de werkgever. Een groot gedeelte van de deelnemers gaf echter aan niet meer te testen bij klachten, vooral de jongvolwassenen.
Een enkeling heeft het OMT (Outbreak Management Team)-advies over het afschalen van het testen en isoleren in de media vernomen. Het onderscheid tussen een OMT-advies en een overheidsbesluit was voor de deelnemers echter niet duidelijk. Na een toelichting van de gespreksleider over het onderscheid, gaf de meerderheid aan geen behoefte te hebben aan uitgebreide aandacht hiervoor, bijvoorbeeld in de vorm van een persconferentie of een campagne. De jongvolwassen deelnemers waren hierin het meest uitgesproken. Bij doorvragen gaven sommige (oudere) deelnemers desalniettemin aan behoefte te hebben aan een ‘status update’ en willen ze graag vernemen hoe de overheid voorbereid is op nieuwe pandemieën, waarbij geleerd is uit de eerdere ervaringen, bijvoorbeeld welke maatregelen achteraf (niet) effectief blijken te zijn geweest. Enkele deelnemers gaven aan dat ook zelfreflectie en een kritische houding op zijn plaats is, waarbij ‘fouten’ uit het verleden worden erkend en de overheid een minder stellige positie inneemt dan in het verleden.
Conclusie en aanbevelingen
Het huidige OMT (Outbreak Management Team)-advies lijkt aan te sluiten bij de dagelijkse praktijk zoals die in dit onderzoek naar voren is gekomen en kan vermoedelijk op veel draagvlak rekenen. Veel deelnemers zagen de noodzaak niet om nog onderscheid te maken tussen een corona-infectie en andere ziekten. Indien* het kabinet besluit om naar aanleiding van het OMT-advies van 22 februari 2023 de corona-specifieke adviezen te vervangen door algemene adviezen zoals ‘blijf thuis bij ziekte’, dan sluit dat aan bij de beleving van de deelnemers. Een duidelijke onderbouwing, een bondige weergave van de stand van zaken en een blik op de toekomst vergroot het draagvlak van een dergelijk besluit, gezien de behoeften die zijn gesignaleerd in dit onderzoek.
*Het kabinet heeft op 10 maart 2023 besloten om de laatste corona-adviezen – het (zelf-)test- en isolatieadvies te laten vervallen.
De RIVM Gedragsunit heeft hiertoe kwalitatief onderzoek uitgevoerd, waarbij samen met Motivaction vier focusgroepen in Amersterdam en Amersfoort zijn gehouden op 28 feb. en 1 maart jl. Deelnemers zijn geworven uit M-Select, het onderzoekspanel van Motivaction, en kregen een kleine vergoeding. In totaal hebben 30 personen deelgenomen aan de focusgroepen, variërend in leeftijd van 21 jaar tot 74 jaar oud. Er is rekening gehouden met een spreiding op geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en vertrouwen in de overheid wat betreft COVID-19 aanpak.
De focusgroepen zijn in de week van 27 februari 2023 gehouden. Een uitgebreidere analyse en rapportage volgt. Deze memo betreft, op verzoek van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), een eerste terugkoppeling, zodat de resultaten mee kunnen worden genomen in de besluitvorming door het kabinet in maart 2023.
* Focusgroepen zijn gestructureerde groepsdiscussies met een kleine groep deelnemers, begeleid door een gespreksleider. Met focusgroepen kun je in relatief korte tijd achterhalen welke meningen, opvattingen en waarden er binnen bepaalde sociale groepen bestaan over een probleem of vraagstuk. Een belangrijk kenmerk is dat deelnemers direct op elkaar kunnen reageren en met elkaar in gesprek gaan, waardoor ketens van associaties, persoonlijke ervaringen, normen en waarden ontstaan. Het onderwerp wordt in de breedte afgetast waardoor de onderzoeker een goed idee krijgt hoe er door een bepaalde groep over het onderwerp wordt gesproken en welke denkbeelden er bestaan.