Voor goede zorg en ondersteuning van (aanstaande) ouders is het belangrijk om inzicht te hebben in kwetsbaarheid. Het was onbekend hoeveel zwangeren er in Nederland zijn die te maken hebben met een kwetsbare situatie, en met welke gegevens je dit kunt meten. Nieuw RIVM-onderzoek laat zien dat het mogelijk is om hier inzicht in te krijgen.
In eerder RIVM-onderzoek kwam naar voren dat verschillende risico- en beschermende factoren invloed kunnen hebben op kwetsbaarheid tijdens de zwangerschap en binnen het gezin. Voorbeelden van risicofactoren zijn armoede en een slechte leefstijl. Voorbeelden van beschermende factoren zijn een stabiele gezinssituatie en een ondersteunend sociaal netwerk. In dit eerdere onderzoek zijn vijf verschillende groepen zwangeren gevonden die dezelfde risico- en beschermende factoren voor kwetsbaarheid delen. Vooral het hebben van meerdere risicofactoren in meerdere domeinen (meervoudige kwetsbaarheid) bleek een negatieve invloed te hebben op gezondheidsuitkomsten voor moeder en kind.
Wat hebben we gedaan?
Het nieuwe onderzoek had drie doelen. We onderzochten of het mogelijk is om met alleen routinematig verzamelde gegevens (over sociaaleconomische en psychosociale factoren, huishoudkenmerken, zorguitgaven en -gebruik, levensgebeurtenissen en woonomstandigheden) meervoudige kwetsbaarheid te meten op populatieniveau. Daarnaast onderzochten we de meerwaarde van het toevoegen van zelf gerapporteerde data (zoals leefstijlfactoren en ervaren gezondheid) in het meten van kwetsbaarheid. Tenslotte onderzochten we de belangrijkste factoren.
Het onderzoek maakte gebruik van DIAPER. Voor sommige analyses gebruikten we ook gegevens uit de gezondheidsmonitor 2016.
Wat laten we zien?
Het bleek mogelijk om met alleen de routinematig verzamelde data te meten hoeveel zwangeren te maken hebben met meervoudige kwetsbaarheid. De berekening kan worden gebruikt om op populatieniveau de prevalentie (een percentage), trends en geografische verschillen in kwetsbaarheid te laten zien. De cijfers worden gebruikt in de landelijke monitor Kansrijke Start en zijn beschikbaar bij Regiobeeld.nl.
Ondanks dat de metingen zonder zelf gerapporteerde data al goed waren, vonden we dat zelf-gerapporteerde gegevens de metingen beter kunnen maken. Daarnaast onderzochten we belangrijke voorspellers van kwetsbaarheid. Dit waren vooral gegevens over zelf-gerapporteerde gezondheid, sociaaleconomische factoren en zorggebruik.
Conclusie
De resultaten lieten zien dat het mogelijk is om inzicht te krijgen in het aantal zwangeren dat te maken heeft met meervoudige kwetsbaarheid. En dat dit kan door gebruik te maken van direct beschikbare routinematig verzamelde data. Dit biedt een sterke basis voor het langdurig monitoren en verder ontwikkelen van beleid.
Het artikel is gepubliceerd in het European Journal of Public Health (2024). Auteurs: Joyce Molenaar, Ka Yin Leung, Lindsey van der Meer, Peter Paul Klein, Jeroen Struijs, Jessica Kiefte- de Jong.
Een gedeelte van dit onderzoek en de resultaten is ook eerder beschreven in de factsheet Monitor Kansrijke Start 2023 en de themapagina over kwetsbaarheid.