Het RIVM en het Trimbos-instituut roepen een volgend kabinet op om breed te investeren in mentale gezondheid: zet in op preventie, signaleer problemen vroeg en geef in al het beleid expliciet aandacht aan mentale gezondheid. De Monitor mentale gezondheid toont aan dat de mentale gezondheid in Nederland onder druk staat en benadrukt de urgentie. Zo’n 85% van de Nederlanders is tevreden met het leven, maar tegelijkertijd hebben vier op de tien Nederlanders last van angst- of depressiegevoelens en één op de vier volwassenen een psychische aandoening. De gevolgen van de mentale problemen zijn groot: hoge kosten voor zorg, verzuim en arbeidsongeschiktheid. Ook neemt de toegang tot zorg af waardoor klachten kunnen verergeren.
Het RIVM en het Trimbos-instituut publiceren vandaag de Monitor mentale gezondheid. Dit is het meest actuele en complete overzicht van de stand van zaken op het gebied van mentale gezondheid in Nederland en gaat in op de hele levensloop. Uit de monitor blijkt dat sommige aspecten van mentale gezondheid verslechteren. Zo steeg sinds 2014 het aandeel mensen met angst- of depressiegevoelens en zijn er meer mensen met een psychische aandoening. De achteruitgang is vooral te zien bij adolescenten, jongvolwassenen en vrouwen. Daartegenover staat dat de levenstevredenheid bijvoorbeeld behoorlijk stabiel is.
Gevolgen voor zorg en maatschappij
Mentale problemen hebben dagelijks impact op het leven van een individu, het gezin, maar ook op de samenleving als geheel. De gevolgen van de mentale problemen zijn duidelijk zichtbaar in het zorggebruik. Zo maakt 1 op de 10 jongeren tot 23 jaar gebruik van jeugdhulp, heeft ongeveer een kwart van de patiënten vanaf 16 jaar bij de huisartsenpraktijk contact gehad vanwege psychische problemen en is 1 op de 20 inwoners vanaf 18 jaar in behandeling bij de specialistische ggz (geestelijke gezondheidszorg). Medische zorguitgaven voor psychische stoornissen bedragen bijna 500 euro per inwoner per jaar. Maar ook op het gebied van werk heeft mentale ongezondheid substantiële gevolgen. Ongeveer 42% van de mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt deze vanwege psychische stoornissen. In totaal leidt mentale ongezondheid tot miljarden aan kosten door verzuim en arbeidsongeschiktheid.
Factoren die invloed hebben op mentale gezondheid
Het RIVM en het Trimbos-instituut keken ook naar factoren die invloed hebben op de mentale gezondheid. Ervaren gezondheid en sociale steun komen hierbij naar voren als belangrijke factoren. Leefstijlfactoren, zoals cannabisgebruik en roken, hangen samen met een slechtere mentale gezondheid. Experts benadrukken bovendien het belang van bestaanszekerheid en betaald werk voor mentale gezondheid. Belangrijk is het inzicht dat er niet één belangrijkste factor is aan te wijzen, en dat mentale gezondheid samenhangt met veel verschillende factoren, zowel in de omgeving als individuele factoren.
Mentale gezondheid in al het beleid
Dit alles vraagt om een brede investering in mentale gezondheid. Hiervoor is samenwerking nodig met de mensen om wie het gaat en met professionals van binnen en buiten de zorg. Er moet worden ingezet op de verschillende factoren die van invloed zijn, naast het versterken van de mentale gezondheid van het individu zelf en het vroeg signaleren van risico’s en mentale problemen. Wanneer er toch problemen ontstaan, moet er toegankelijke en passende zorg of hulp zijn, ook buiten de ggz. Dit alles kan bijdragen aan het verminderen van de behoefte aan (zwaardere) zorg en het verbeteren van de mentale gezondheid. Denk in de praktijk aan mensen met financiële onzekerheid en problematische schulden die aanzienlijk vaker kampen met angstklachten en depressieve klachten. Gemeenten die inzetten op vroeg signalering van schulden, snelle schuldhulpverlening en een stabiel inkomen, zien dat psychische klachten eerder afnemen, net als de instroom naar de ggz.
Over de Monitor mentale gezondheid
Het RIVM en Trimbos-instituut voeren deze monitor uit in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Naast het beeld over de gehele bevolking, zoomt het rapport in op kinderen, adolescenten, jongvolwassenen, volwassenen, ouderen, studenten en werkenden. Op de website www.monitormentalegezondheid.nl zijn de meeste recente cijfers over deze groepen te vinden. Hiervoor werd gebruikgemaakt van bestaande bronnen en registraties. Ook zijn veel experts, waaronder vertegenwoordigers uit de diverse deelpopulaties, betrokken geweest bij de duiding van de resultaten en het doen van aanbevelingen voor het verbeteren van de mentale gezondheid.