Surveillance van (invasieve) pneumokokkenziekte

In Nederland is de surveillance van invasieve pneumokokkenziekte gebaseerd op een laboratoriumsurveillancesysteem, dat wordt uitgevoerd door het Nederlands Referentielaboratorium voor Bacteriële Meningitis (NRLBM), een samenwerking tussen het Amsterdam Universitair Medisch Centrum (Amsterdam UMC) en het RIVM.

Figuur 1. Aantal patiënten met invasieve pneumokokkenziekte per epidemiologisch jaar (juni-mei) per 100.000 inwoners per leeftijdsgroep voor alle pneumokokkentypen vóór en na invoering van vaccinatie (7-valente vaccin in 2006 en 10-valente vaccin in 2011), 2004 - 2024. Gebaseerd op data uit 9 peilstations die ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking dekken. 

De gegevens zijn afkomstig van het NRLBM Nederlands Referentie Laboratorium voor Bacteriële Meningitis (Nederlands Referentie Laboratorium voor Bacteriële Meningitis ) (Amsterdam UMC Universitair Medisch Centrum (Universitair Medisch Centrum)/RIVM).

Ontslagdiagnoses ziekenhuis

Via de Landelijke Medische Registratie (LMR) van ziekenhuisopnames (t/m 2012) en de Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ; vanaf 2013) hebben we inzicht in de ontslagdiagnosen van patiënten die in ziekenhuizen in Nederland zijn opgenomen. Met behulp van de LMR en LBZ kan de incidentie van ziekenhuisopnames door pneumonie geschat worden. Maar bij veel patiënten die opgenomen zijn, is de verwekker van de pneumonie onbekend. Dit komt omdat niet altijd diagnostiek wordt ingezet, de behandeling empirisch kan en omdat diagnostiek niet altijd uitsluitsel geeft over de verwekker. Hierdoor, en mogelijk ook door verschillen in codering tussen ziekenhuizen, zal het aantal ontslagdiagnoses met codering ‘pneumonie door Streptococcus pneumoniae’ een sterke onderschatting zijn van het werkelijke aantal ziekenhuisopnames door pneumokokken-pneumonieën.

Huisartsregistraties

Er zijn verschillende huisartsregistraties, waaronder de Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Binnen deze registratie wordt gebruikgemaakt van de International Classification of Primary Care (ICPC) voor het coderen van klachten, symptomen en aandoeningen in de huisartspraktijk. De ICPC-code voor pneumonie is R81. In de huisartspraktijk wordt weinig tot geen diagnostiek gedaan naar de verwekker van pneumonie en er is ook geen specifieke code voor pneumokokken-pneumonie. In het algemeen wordt aangenomen dat het aandeel pneumokokken-pneumonie bij volwassenen zonder verwijzing naar het ziekenhuis, bij de huisarts laag is.

Pneumonie in verpleeghuizen

Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen (SNIV) is een netwerk van verpleeghuizen die functioneren als peilstations voor een landelijke surveillance van infectieziekten in verpleeghuizen. Sinds 1 januari 2009 registreren aan SNIV deelnemende verpleeghuizen wekelijks het aantal cliënten met gastro-enteritis, influenza-achtig ziektebeeld, vermoedelijk pneumonie, urineweginfecties en het aantal sterfgevallen. Zie ook de pagina SNIV Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen (Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen)[/ignore].

Wekelijkse incidentie van pneumoniepatiënten in verpleeghuizen per 10.000 bewoners

Figuur 2. Wekelijkse incidentie van pneumoniepatiënten in SNIV-verpleeghuizen per 10.000 bewoners in 2022/2023 en trendlijnen voor de seizoenen 2018/2019 - 2021/2022 (tot en met week 20). Trendlijnen zijn gebaseerd op een voortschrijdend gemiddelde van 5 weken (Bron: SNIV, RIVM).

Figuur is afkomstig uit: Surveillance of influenza and other respiratory infections: winter 2022/2023. Annual report.