Het voorkomen van scabiës bij asielzoekers afkomstig uit de Hoorn van Afrika (Eritrea, Ethiopië en Somalië) is door de jaren heen een terugkerend probleem geweest. De oorzaak hiervan ligt in een tweetal zaken: enerzijds is scabiës een endemische ziekte in deze landen, anderzijds zijn de omstandigheden tijdens de reis zeer bevorderend voor de overdracht van scabiës. De meeste asielzoekers met scabiës hebben de Ethiopische of Eritrese nationaliteit. Zij ontvluchten veelal de dienstplicht van het totalitaire regime in Eritrea. Na de vlucht uit hun vaderland zijn ze vaak lange tijd onderweg naar de Middellandse Zee en bivakkeren soms weken tot maanden in Khartoem (Soedan) in afwachting van de verdere reis die door mensensmokkelaars geregeld moet worden. In de relatief koude nachten slapen de mannen bij elkaar waarbij de jassen dienen als gezamenlijke deken. Na een veelal uitputtende reis volgt van nog de boottocht over de Middellandse Zee: gedurende dagen dicht opeengepakt in een te kleine boot.
content
Auteur: M. Vonk
Infectieziekten Bulletin: november 2016, jaargang 27, nummer 9
Scabiësbehandeling
In de jaren voor 2014 toen bijna alle asielzoekers via de COL (centrale opvanglocatie) (centrale ontvangstlocatie waar een asielzoeker de eerste drie dagen verblijft) in Ter Apel Nederland binnen kwamen, werd er vanuit het land op aangedrongen om de asielzoekers nog tijdens hun verblijf in de COL tegen scabiës te behandelen om verdere verspreiding van scabiës in de POL’s (procesopvanglocaties waar een asielzoeker verblijft tijdens de behandeling van zijn asielaanvraag) te voorkomen. Wat betreft het te gebruiken middel was landelijk besloten om voor deze doelgroep te kiezen voor behandeling met ivermectine. Dit enerzijds omdat te verwachten is dat het insmeren van Loxazol op praktische bezwaren zou stuiten bij alleenreizende, veelal jonge, mannen. Anderzijds omdat men de verwachting had dat er geen resistentie zou bestaan onder de doelgroep aangezien het de eerste maal zou zijn dat men met dit middel werd behandeld. Uiteraard gold dit behandeladvies niet voor kinderen en zwangere vrouwen.
In eerste instantie was de situatie in Ter Apel nog niet ingesteld op het behandelen van mensen tegen scabiës. Asielzoekers zijn tijdens hun verblijf in de COL druk bezig met het in gang zetten van hun asielprocedure en moeten daarvoor voortdurend gesprekken voeren met allerlei instanties. Zij konden wel gescreend worden op tuberculose, maar de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) achtte de situatie niet geschikt om tot een verantwoorde scabiësvoorlichting en -behandeling te komen, inclusief het wassen van de kleren en een douchebeurt.
Stijging
In de loop van 2015, met een groeiende stroom van vluchtelingen uit de Hoorn van Afrika nam het GC A (gezondheidscentrum asielzoekers) (Gezondheidscentrum Asielzoekers) van de COLin Ter Apel contact op met GGD Groningen. Het GC Azag veel patiënten met complicaties van scabiës: veel huidinfecties verspreid over het lichaam. Deze patiënten werden in de COL in Ter Apel behandeld met ivermectine en antibiotica vanwege de huidinfecties. Uiteraard werden de aanvullende hygiënemaatregelen ook geadviseerd. Het aantal patiënten was gestegen naar tientallen per week en dit stelde de GC A voor grote problemen omdat heel veel patiënten alleen met een tolk te woord gestaan konden worden. In deze periode kwamen ook signalen van verschillende POL in het land over zeer frequent voorkomende herinfecties van scabiës. De oorzaak hiervan was dat de mensen die behandeld waren contact maakten met nieuw aangekomen asielzoekers uit Ter Apel, waarbij binnen de kortste keren herinfecties optraden. Ook diagnosticeerde men in dezelfde periode in het UMCG (Universitair Medisch Centrum Groningen) (Universitair Medisch Centrum Groningen) febris recurrens, veroorzaakt door een kleerluis, bij 2 asielzoekers die uit hetzelfde gebied in Afrika kwamen, De enige preventieve maatregel om te voorkomen dat de kleerluis zich zou verspreiden, bleek het wassen van de kleding te zijn.
In overleg met het GC A in Ter Apel, de lokale apotheek, de COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) (Centrale Opvang Asielzoekers) en GGD Groningen werd een nieuwe aanpak afgesproken:
- Asielzoekers die afkomstig zijn uit de Hoorn van Afrika worden na de tuberculosescreening door eenCOL-medewerker bijeen gebracht in groepen. Een GGD-verpleegkundige geeft voorlichting met behulp van een in der haast door de GGDgemaakt voorlichtingsfilmpje. In dit filmpje vertelt een asielzoeker in Tigrinya en Engels over scabiës en de behandeling ervan.
- Het COA zorgt voor de aanschaf van wasmachines en instructie over wassen en drogen van de kleding
- De COL-medewerkers zien er op toe dat de asielzoekers zich gaan douchen.
- De apotheek zorgt voor uitgifte van Ivermectine op basis van het gewicht van de patiënt. De medicatie wordt ter plekke ingenomen.
- GC A-medewerkers zorgen voor de anamnese en registratie.
Het aantal herinfecties bij de patiënten die in de POL in Ter Apel bleven bleek hierna verwaarloosbaar.
Problemen die optraden waren:
- Niet alle mensen uit de doelgroep kwamen na de tuberculosescreening op de plek waar de voorlichting werd gegeven en de behandeling zou starten. De reden hiervoor is dat de groep uit veelal jonge mannen bestond die gewend zijn hun eigen keuzes te maken en zich niet altijd willen laten leiden door anderen. Zij kwamen hierdoor pas verderop in de procedure in beeld met alle risico’s van herbesmetting van reeds behandelde asielzoekers.
- Het COA leverde tijdens de procedure vervangende kleding, meestal wegwerpoveralls. In de zomer was dit prima, maar met het intreden van de winter bleek dit te koud en daardoor ontstond de neiging bij de patiënten om kleding aan te houden of ongewassen weer aan te trekken. Verhuizing naar een andere, warmereruimte bleek een oplossing.
Discussie
Met het veranderen van de instroom, nu via meerdere COL’s in het land, werd de redelijk effectieve eerste behandeling tegen scabiës in de COL in Ter Apel gestopt. In de loop van 2015 werden mensen uit de doelgroep her en der in het land geplaatst en dikwijls meerdere keren verhuisd. Het bleek niet mogelijk om in de nieuwe COL's direct scabiësbehnadeling te realiseren. Bovendien was door de spreiding het aanbod van Eritrese en Ethiopische patiënten per COL zo laag dat een screening van de gehele doelgroep niet lonend bleek.
Op dit moment is het zo dat asielzoekers afkomstig uit de Hoorn van Afrika verspreid over de verschillende COL's in Nederland binnen komen en veelal niet gescreend en behandeld worden. Hierdoor blijft het nodig attent te zijn op het voorkomen van scabiës bij deze groep asielzoekers en dienen zij, conform het (concept) draaiboek Infectieziekten in opvangcentra voor asielzoekers, ruim geïndiceerd en consequent te worden behandeld.
Auteur
M. Vonk, GGD Groningen, Centrum Infectieziektebestrijding, RIVM, Bilthoven