Voor dit artikel spreken we Mariska Kleemans, directeur van de bachelor- en masteropleiding Communicatiewetenschap van de Radboud Universiteit Nijmegen en twee studenten van de opleiding, Esther en Christa.

De eerste weken

Toen eind maart fysiek onderwijs aan banden werd gelegd, moesten universiteiten snel handelen – zo ook in Nijmegen. Esther Rozendaal, destijds nog voorzitter van de master Communicatiewetenschap, trommelde samen met Mariska een groep docenten op. Hoe konden ze het beste omgaan met de ingrijpende veranderingen, want veel studenten worstelden meer met de coronamaatregelen dan op het eerste gezicht leek. "Al snel ontstond het idee dat wij docenten er voor de studenten moesten zijn", vertelt Esther. Dat begon met een reeks openhartige gesprekken met studenten. Alle ruim 400 studenten werden in kleine groepen gekoppeld aan een docent. Zij organiseerden meerdere kleinschalige corona-zoomsessies waarin studenten vragen konden stellen of hun zorgen of problemen kwijt konden. "De studenten vonden dit erg fijn", zegt Esther, "ze voelden zich gehoord en erkend en wisten vanaf dat moment dat ze bij ons terecht konden." Ook verlaagde deze meetings de drempel onder studenten om elkaar hulp te vragen. Tweedejaars student Communicatiewetenschap Christa kan dit beamen: "Het is heel fijn om te weten dat iemand zich om je bekommert."

Contact via Instagram

In het begin werden studenten overspoeld met informatie via allerlei verschillende kanalen. Om meer overzicht te bieden besloot de directie om alle praktische informatie via de bestaande digitale leeromgeving te delen en richtte ze een Instagram-account op waar ook informelere zaken aan bod komen. Dit account, beheerd door Mariska, biedt een kijkje achter de schermen. Meerdere keren per week post ze waar ze op dat moment mee bezig is. Wat gebeurt er nu eigenlijk op de universiteit? Aan wat voor nieuwe lesvormen wordt gewerkt? Waarom duurt het soms zo lang voordat er duidelijkheid is over alternatieve toetsen? Er is veel interactie met studenten door middel van reacties op de berichtjes. Daarnaast maakten docenten vlak voor tentamenperiodes motiverende filmpjes en stuurden ze chocoladerepen rond om de studenten een hart onder de riem te steken. Christa: "Heel schattig, iedereen doet enorm zijn best." Mariska deelt bovendien zo nu en dan hoe het met haar persoonlijk gaat: "Ook docenten hebben soms een baaldag." 

Verbinding motiveert

"Verbinding is niet alleen belangrijk voor het welzijn van studenten; het kan ook helpen bij het naleven van de coronamatregelen", stelt Esther. Uit onderzoek waarbij zij betrokken is, blijkt dat docenten een belangrijke rol spelen bij het volhouden van gedrag. Door op het belang van de maatregelen te wijzen, kunnen docenten de sociale norm van naleving versterken. Esther denkt dat een groepsgevoel onder studenten en docenten dit effect kan versterken.

Waardering van studenten

"De Nijmeegse studenten lijken erg blij met de positieve aandacht vanuit de opleiding", vertelt Esther, "zeker nu jongeren regelmatig in het verdomhoekje worden geplaatst." Christa: "Het is fijn dat er ook eens positieve aandacht naar studenten uitgaat. Alle offers, die brengen we niet voor onszelf maar voor anderen. Soms is dat best lastig; een steuntje in de rug vanuit de opleiding is dan erg prettig." Als blijk van waardering heeft een groep studenten recent ook een filmpje voor de docenten opgenomen. Geïnspireerd door de persoonlijke verhalen van Mariska, geven zij op hun beurt een kijkje achter de schermen van het huidige studentenleven. Ook in objectieve cijfers lijkt de Nijmeegse aanpak succesvol: tot dusver wordt er geen hogere uitstroom van studenten waargenomen en blijven de studieresultaten op peil.

Negatieve consequenties groter dan verwacht

Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. Mariska: "Nu de maatregelen langer aanhouden, moeten we harder ons best doen om de studenten te bereiken en te betrekken. In het begin heerste onder iedereen het idee: we maken er wat van – nu is dat er wel een beetje uit." Door het intensieve contact met studenten valt bovendien op dat veel studenten meer lijden onder de maatregelen dan op het eerste gezicht lijkt. Eenzame studenten verhuizen terug naar hun ouders en studenten die hun bijbaantje in de horeca zijn kwijtgeraakt hebben vaak financiële stress. "Het onderwijs is heel anders nu, maar we betalen nog steeds 2000 euro collegegeld", licht Christa toe. Ook blijken veel studenten te kampen met praktische problemen. "We horen dat studenten geen toegang hebben tot betrouwbaar internet. Of ze kunnen zich thuis niet concentreren op hun studie omdat ze boven een drukke winkelstraat wonen." Christa geeft aan dat ze het laagdrempelige contact met medestudenten erg mist. Ook ervaart ze 18 uur per week online college als taai: "Na zo’n college zou ik graag een deur achter me dicht trekken, maar in plaats daarvan moet ik in mijn eentje verder studeren op dezelfde kamer." 

Ook docenten worstelen

De ervaringen van docenten vertonen veel parallellen met die van studenten. Op het eerste gezicht lijkt het goed te gaan – docenten vallen niet vaker uit en klagen nauwelijks. "Maar als je echt in gesprek gaat merk je dat docenten ook worstelen", aldus Mariska. Vooral de scheiding tussen werk en privé is moeilijk te waarborgen: "Je zit de hele dag aan de keukentafel en hebt na je werkdag geen deur om dicht te trekken." Veel docenten hebben bovendien juist voor het vak gekozen vanwege de interactie met studenten; daar is momenteel weinig van over. Tel daar al het extra werk door online onderwijs bij op en je snapt dat ook veel docenten hun motivatie en energie langzaam verliezen.

Nieuwe fase vraagt om nieuwe ideeën

"Nu het allemaal zo lang begint te duren, komen we er niet meer met een coachinggroep, een reep chocola en een berichtje op Instagram", constateert Mariska. En dus wordt er binnen de opleiding nagedacht hoe het verder moet. Een oproep op social media heeft 8 docenten en 8 studenten opgeleverd die samen nadenken hoe ze de negatieve effecten van de maatregelen verder kunnen verzachten. Christa is één van die acht studenten: "Ik had Mariska gemaild met de vraag of we geen studielokalen konden reserveren met kleine groepen studenten. Toen bleek dat daar op dat moment geen fysieke ruimte voor beschikbaar was, wilde ik graag meedenken over wat wel kon." De behoeftes van studenten staan binnen het project centraal, maar de hoop is dat het nieuwe project ook aanslaat bij docenten. Veel studenten verlangen naar meer sociaal contact met studiegenoten. Initiatieven om hier iets aan te doen, zijn al gestart: er is een wekelijkse online muziekquiz, een actie om elkaar kerstkaarten te sturen en vanaf februari wordt het wel mogelijk voor studenten om in kleine groepen studielokalen te reserveren. "Op dit moment studeren we vooral omdat het moet, niet omdat het leuk is", constateert Christa. De hoop is dat de acties van de werkgroep een beetje nieuw leven blazen in het thuisonderwijs.