We spreken met Jorg Kruit  (teamleider onderbouw) en Tom Smit (docent techniek en schilderen en voormalig sportdocent) over ervaren dilemma’s en waarom het zo belangrijk is dat deze leerlingen naar school kunnen blijven gaan.

Rust en aandacht voor leerlingen

Jorg vertelt dat Praktijkschool De Einder voorziet in regulier voortgezet onderwijs, maar gericht is op kinderen die beter praktisch werken dan theoretisch. De leerlingen (12-18 jaar oud) die via de basisscholen instromen, lopen soms wat achter en hebben net wat meer tijd en rust nodig om te kunnen leren. Soms is er sprake van gedragsproblematiek, onder andere ADHD Attention Deficit Hyperactivity Disorder (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)- en autisme-gerelateerd.

Na vijf jaar verlaten de meeste leerlingen de school met een baan. Een belangrijke doelstelling van de school. De meeste leerlingen komen veelal in de assisterende beroepen terecht. Bijvoorbeeld in de supermarkt of als assistent timmerman of stukadoor. Voor een deel van de leerlingen is er een mogelijkheid om op de school een MBO1-opleiding te volgen. Sommigen stromen zelfs door naar MBO2-niveau. Jorg: "Er zijn hier veel extra docenten zodat leerlingen de aandacht kunnen krijgen die ze nodig hebben, soms zelfs één op één. Dat heeft onze populatie nodig om uiteindelijk toch net zover te kunnen komen als de gemiddelde vmbo-leerling."

School als veilige haven

Waarom het zo belangrijk is dat deze leerlingen naar school kunnen blijven komen? "Dat heeft vooral te maken met de soms kwetsbare situaties waarin leerlingen verkeren", vertelt Jorg. De praktijkschool is gelegen in de Haagse wijk Transvaal. Een zogenaamde 'achterstandswijk' waar veel armoede is en waar vaak meerdere generaties bij elkaar in één huis wonen. Jorg: "Leerlingen hebben vaak te maken met problematische sociale- of emotionele thuisomstandigheden. Denk aan schuldenproblematiek en middelengebruik. Voor kinderen is de thuissituatie niet altijd even rustig en veilig. Voor onze leerlingen is school echt een veilige haven waar ze graag naartoe gaan." 

Alle leerlingen in beeld houden 

Toen de school dicht moest tijdens de eerste lockdown was dat volgens Jorg een 'miniramp': "We zaten op dat moment midden in de verbouwing van de school, leerlingen werkten nog niet met laptops bijvoorbeeld. We gaven allemaal nog gewoon fysiek les uit boeken. En nu waren ineens alle leerlingen thuis." Er werd een schema gemaakt zodat leerlingen elke week een pakketje huiswerk op konden komen halen, elke klas op een apart tijdstip.

Niet alleen voor de praktijklessen was het moeizaam, ook voor de theorielessen: "Echt online les viel een beetje tegen, dat was voor ons als docenten en voor leerlingen nieuw." Het belangrijkste was om het contact met de leerlingen in die periode niet te verliezen. "Wat voor ons echt het allerbelangrijkste was, was of het goed ging met de leerlingen. Dus we hebben vooral heel erg geprobeerd de leerlingen in beeld te houden. Als we ze op WhatsApp niet tegenkwamen, dan gingen de docenten bij de leerlingen thuis langs om te kijken of het wel goed ging. Want die leerling had dan bijvoorbeeld ook z’n pakketje huiswerk niet opgehaald. Dan brachten we het huiswerk langs en konden we gelijk een inschatting maken: staan de ogen goed, hebben ze een beetje kleur in het gezicht?" 

Voor leerlingen die thuis geen internet en telefoon of laptop hadden, werden (leen)telefoons geregeld met onbeperkt internet. Volgens Jorg een win-win situatie: "De leerlingen waren hier heel blij mee. Onbeperkt internet, dat was natuurlijk grandioos. En voor ons waren ze vanaf dat moment altijd bereikbaar." 

Geborgenheid door fysiek contact

Na de versoepeling werd er een coronacoördinator aangesteld die de school zo goed mogelijk coronaproof probeerde te maken, onder meer door looproute-stickers en plexiglas schermen voor de werkplekken van docenten. Volgens docent Tom Smit keken docenten vaak heel anders tegen de maatregelen aan: "Iedereen stond er anders in. Er waren docenten die meteen achter een scherm wilden werken, andere docenten zeiden: 'Het maakt niet uit, we zijn hier voor de leerlingen. We zien het wel met dat virus.'" 

Voor Tom zelf was het vooral omschakelen toen hij ineens afstand moest houden van zijn leerlingen: "Vanuit mijn vak (toen nog als sportdocent) was ik altijd fysiek bezig met leerlingen. Het stoeien en het aanraken draagt er ook aan bij dat de leerling zich thuis voelt. Het is een vorm van geborgenheid. In het onderlinge contact is dat juist een van de belangrijke dingen. Toen de leerlingen weer op school kwamen mocht dat allemaal niet meer. Als je dat altijd gewend bent, dan is dat echt wel even schakelen." 

Balans zoeken tussen veiligheid en werkbaarheid 

Tom schetst het dilemma van enerzijds de angst om besmet te raken en anderzijds de gevoelde noodzaak om er voor deze leerlingen te zijn: "Die angst is er wel, omdat je weet dat de leerlingen zich buiten niet altijd aan de regels houden en met de nieuwe virusvarianten wordt de angst groter." De angst voor besmetting is er vooral voor zijn eigen omgeving: "Ik wil mijn ouders ook kunnen blijven zien en ik heb een vriendin en een jonge baby thuis, die wil je niet besmetten. Ik ben altijd in tweestrijd omdat ik weet hoe belangrijk school is voor deze leerlingen."

Jorg typeert de docenten op school als 'heel erg bevlogen en betrokken bij de leerlingen'. Het belang van de leerling weegt voor veel docenten zwaar. Dit geldt ook voor Tom, wel probeert hij zo veilig mogelijk te werken: "Ik let sterk op de hygiëne en vraag leerlingen bij binnenkomst hun handen te desinfecteren." Leerlingen doen het echter niet zo snel uit zichzelf, ziet Tom: "Er zijn sommigen die het wel doen, anderen vinden het spul stinken. Dan ga je erachteraan en probeer je het nog een keer uit te leggen. Ja, je moet er hard voor werken om het voor jezelf zo veilig mogelijk te maken." 

Tom heeft in zijn praktijklokaal een aantal aanpassingen gedaan zodat hij automatisch beter afstand kan houden van zijn leerlingen: "Ik moet er af en toe fysieke barrières tussen zetten, omdat ik weet dat ik anders (ongemerkt) te dichtbij kom. Ik heb bijvoorbeeld een balie geplaatst in mijn lokaal voor het magazijn, ik ga dan zelf achter de brede balie staan waardoor ik afstand kan houden." 

Maar soms zijn er situaties waarin afstand houden gewoonweg niet kan. Tom: "Het is hartverscheurend om te zien als leerlingen een hulpvraag hebben en je kan het ze niet uitleggen op afstand. Aangezien ze vaak toch problemen hebben met de vertaalslag van wat je zegt naar het doen. Dat is lastig voor onze leerlingen, dan is het afstand houden echt heel moeilijk. En met grote zagen aan de slag, vijlen en raspen, daar zitten wel gevaren in. Dan moet je dichterbij komen. En hebben ze een verwonding, ja dan zal je toch die pleister moeten plakken." Tom zegt deze situaties te accepteren: "Het is altijd de grens opzoeken tussen haalbaarheid en de regels."  

Speels en onbewust 

Als docent 1,5 afstand houden is al moeilijk zat. Maar het is lastiger om leerlingen afstand te laten houden, ook al creëer je werkplekken op 1,5 meter van elkaar. Tom weet uit ervaring dat leerlingen zich over het algemeen niet zo strikt aan de regels houden, ze staan er vaak ook gewoon niet bij stil: "Deze leerlingen lopen buiten rond op een krappe binnenplaats. Daar zijn ze lekker aan het stoeien, staan ze naast elkaar en doen ze wat ze altijd deden. En binnen moeten ze 1,5 meter afstand houden. Dan zeggen ze: ‘Ja, oké’. Vervolgens draaien ze zich om en denken er niet meer over na, want ze zijn bezig met vriendjes en vriendinnetjes. Bij sommigen zal er ook wel wat onwil bij zitten maar bij velen gaat het onbewust."

Mondkapjesplicht

Inmiddels geldt in de school voor iedereen een mondkapjesplicht. Ook een soort van een 'miniramp'. Er was in het begin veel weerstand tegen, vertelt Tom. "Op een gegeven moment zijn er ook brieven naar huis gestuurd om ouders te informeren over de verplichting." Leerlingen konden een mondkapje halen bij de conciërge als ze hem vergeten waren. "Maar toen bleek de helft van de school zijn mondkapje vergeten of het halverwege de dag kwijt te zijn geraakt, dus ging het nogal hard met de voorraad. We hebben er symbolisch een bedrag op gezet van 50 cent. Daarna had in no time iedereen zijn eigen mondkapje mee."

Luisteren en het gesprek aangaan

Wat er volgens Tom in deze tijd belangrijk is in het contact met jongeren? "Het gesprek blijven voeren over maatregelen en wat er gebeurt in de maatschappij. Soms in een geintje en soms in een serieus gesprek. Natuurlijk moeten ook deze jongeren zich aan de maatregelen houden die voor iedereen in Nederland gelden. Maar het is belangrijk dat leerlingen zich ook gehoord voelen.  Als er geluisterd wordt en er komt een gesprek tot stand, dan kunnen er ook dingen verhelderd worden en kunnen ze beter uitgelegd krijgen waarom bepaalde regels nou echt zo nodig zijn. Dat maakt dat er meer bewustwording en begrip is."