Studentenleven in coronatijd

Twaalf mensen die een huis delen. Dat is normaal al een hele uitdaging, maar in tijden van corona vraagt het extra creativiteit, overleg, flexibiliteit en humor. Dat merken twaalf Nijmeegse studenten die het reilen en zeilen in hun studentenhuis zo goed mogelijk hebben aangepast aan de coronaregels. Maar ook met de ervaring van de afgelopen maanden blijven er vragen en soms ook frustraties. “De een is strikter dan de ander.”

Dit interview is begin december 2020 afgenomen.

Geen risico

Tom (23) is bijna afgestudeerd als leraar Nederlands en valt meteen met de deur in huis: “Ik probeer echt voortdurend anderhalve meter afstand te houden. Ik weet waar ik het voor doe, zit in de laatste fase van m’n opleiding en wil echt geen risico nemen.” Tom loopt stage en geeft les. Hij reist een paar dagen per week naar een middelbare school. “Maar er wonen hier ook eerstejaars studenten die de hele dag op hun kamertje zitten, online onderwijs volgen en verder weinig kunnen of mogen. Die moeten af en toe echt ontladen en kruipen wat meer bij elkaar.”

Groepsapp

Aan het begin van de eerste golf hebben de studenten afspraken gemaakt, waarbij eerlijk zijn een grote rol speelt. “Als het er wat losser aan toe gaat, meld het dan, da’s eigenlijk de basis. We hebben een groepsapp waarin we elkaar op de hoogte houden en dat lijkt te werken. Je moet elkaar wel vertrouwen natuurlijk, we zijn allemaal volwassen, maar we zijn wel studenten. En in verschillende fases van ons leven. Ik neem mijn verantwoordelijkheid, maar ik ga niet die van elf anderen nemen."

Volgens de cijfers van het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) waren in de periode van 2019-2020 ruim 750.000 jongvolwassenen ingeschreven als student aan één van de HBO hoger beroepsonderwijs (hoger beroepsonderwijs)-instellingen of universiteiten in Nederland [1].  Een belangrijk deel van hen woont in de stad waar de opleiding is gevestigd en heeft daarmee het ouderlijk huis verlaten. Zij wonen op kamers, doorgaans met twee of meer andere studenten. In studentenhuizen hebben ze een eigen slaapkamer en delen studenten gemeenschappelijke ruimten waaronder de keuken, badkamer en toilet. Wonen in een studentenhuis betekent samenleven met leeftijdsgenoten volgens nieuwe regels en normen. Vooral in veranderende tijden moeten deze steeds weer worden bijgesteld. Tijdens de lockdown hebben de onderwijsinstellingen hun studenten ondersteund bij het maken van onderlinge afspraken om besmetting en verspreiding van corona te voorkomen [2].  Ook vanuit de studentenverenigingen zijn studentenhuizen aangemoedigd actie te ondernemen om besmettingsgevaar te minimaliseren [3].

Niet de politieagent uithangen

Die verantwoordelijkheid, daar breken studenten zich nog wel het hoofd over. Ook Esmée (22) woont met meerdere jongeren in een huis. Ieder met een eigen keukentje en badkamer. En een balkon. “Daar stonden laatst mensen te roken, veel meer dan is toegestaan. “Ik wilde niet meteen de politieagent uithangen, maar het zat me toch niet lekker”, aldus Esmée. Ze weet ook dat een vriendin in de gang van haar studentenflat een heleboel stemmen hoorde achter een deur, er was duidelijk een feestje gaande. “Maar ja, je kunt toch moeilijk aanbellen en zeggen dat dat niet mag. Je weet soms niet eens wie er woont.”

De verhalen spreiden zich snel rond. Over een studente die positief getest was bijvoorbeeld en dat – tegen de afspraken in – niet meteen meldde. Toen het uitkwam moest het hele huis in quarantaine. “Dat maakte de sfeer er bepaald niet beter op en eigenlijk nog steeds niet.”

De dagelijkse praktijk

De studenten in Tom’s huis ontdekten de afgelopen maanden al snel waar ze in de dagelijkse praktijk tegenaan lopen. Twaalf mensen die een keuken, twee badkamers en twee wc’s delen. En dat elke dag. “In de keuken heeft ieder z’n eigen bestek, pannen, serviesgoed. Als we samen eten proberen we afstand te houden. We eten niet meer samen uit één pan. En helaas, een ander even laten proeven van een lekker  biertje uit jouw flesje is er ook niet meer bij”, zegt Tom lachend. Daarnaast is het ‘poetsregime’ aangescherpt. “Toiletten en badkamers maken we een keer per week goed schoon, maar we hebben ook doekjes staan om dingen die we hebben aangeraakt te poetsen. Deurklinken bijvoorbeeld en de spoelknop van de wc. Als ik zie hoe snel de prullenbak steeds vol ligt met gebruikte doekjes doen we dat best goed.”

Ook over de gezamenlijke huiskamer zijn afspraken gemaakt. Het is een ruimte waar de studenten graag met vrienden komen, al is het maar omdat hun eigen kamer soms nogal klein is. Maar spontaan bezoek ontvangen is veranderd. “Vrienden over de vloer? Meld het! Ook hoeveel mensen er komen. Om te voorkomen dat er teveel mensen in huis zijn en de woonkamer al bezet is. Want ja, als we alle twaalf tegelijk drie vrienden uitnodigen. Maar het is soms echt lastig, dan moet je toch met je vrienden op je kamer zitten en kun je niet goed afstand houden."

Het ‘nieuwe’ studentenleven

Tot nu toe gaat het eigenlijk best goed, concluderen de studenten, er is nog niemand positief getest. Maar het testen lijkt inmiddels wel deel uit te maken van het ‘nieuwe’ studentenleven. “Een huisgenoot die in de zorg werkt is al 7 keer getest. Gelukkig komt de uitslag nu snel, want testen heeft gevolgen voor de rest.” Maar het leidt toch vaak tot vragen of discussie. “Moeten we elke keer allemaal in zelfquarantaine? Ook als we die persoon niet eens getroffen hebben de afgelopen dagen? Zijn we met ons twaalven één huishouden? En hoe zit het met relaties?”

Het studentenleven wordt doorgaans beschouwd als ‘de tijd van je leven’. Een periode om andere mensen te ontmoeten, nieuwe dingen te leren, te feesten en uit te gaan. Door corona zijn deze aspecten van het studentenleven drastisch afgenomen. Typische studentenbanen, zoals werken in de horeca, zijn gestopt met alle financiële gevolgen van dien. Daarnaast is het onderwijs totaal veranderd. Collegezalen zijn gesloten. Fysiek onderwijs is vervangen door online les. De woonwensen van Nederlandse studenten zijn, volgens een onderzoek van Kences [4] niet veranderd door de coronapandemie. Studenten wonen graag samen in een studentenhuis. Met als gevolg dat als één huisgenoot positief getest is, de rest in thuisquarantaine moet. Dit betekent dat bewoners van een studentenhuis met bijvoorbeeld vijf studenten vaak langdurig aan huis gebonden zijn doordat er een zogenaamde ‘quarantainestapeling’ ontstaat. Corona heeft vooral negatieve gevolgen voor het studentenleven. Toch zijn er ook lichtpuntjes. Studenten helpen elkaar, pakken nieuwe en oude hobby's op en proberen er samen het beste van te maken.

Vrienden en vriendinnen blijven wel slapen. “Je kunt mensen toch niet verbieden hun lief te zien? Daar laten we elkaar vrij in. Maar als iemand van de aanhang is getest moet je dat wel melden.” Ook dan ontstaan soms situaties die niemand voorzien had. Tom noemt een voorbeeld. “De vriend van een huisgenote was positief getest. Zij zelf negatief, tot twee keer toe, maar ze hadden elkaar wel intensief gezien. Ik besloot toen maar om een weekje naar mijn ouders te gaan, om elk risico te mijden. Maar moest daarover natuurlijk ook weer met mijn ouders afspraken maken, want zij willen bijvoorbeeld oma kunnen blijven zien.”

Zorg voor elkaar

En zo maken de studenten elke keer opnieuw afwegingen en nemen ze beslissingen. “Het maakt natuurlijk nogal wat uit of je voor je stage drie keer per week tussen 1000 leerlingen loopt of dat je elke dag thuis achter je computer zit. Maar er was ook iemand die een avond had gedronken met vrienden en zich de volgende dag niet lekker voelde. Een kater, jammer dan, zou je normaal zeggen. Maar zij was ook verkouden, meldde zij in de groepsapp.” De student liet zich testen en bleef op haar kamer. “Iedereen zegt dan wel meteen: kunnen we boodschappen voor je meenemen, zal ik voor je koken? Die zorg voor elkaar, da’s echt gaaf.”

Kerst en oud & nieuw

Nu de feestdagen naderen poppen nieuwe vragen op. “Wat gaan we doen? Mag er bezoek komen? Kunnen we naar onze familie? Een huisgenoot heeft al besloten met zijn vriendin in thuisquarantaine te gaan. In het gezin van die vriendin is kerst heel belangrijk en zo kunnen ze die dagen toch bij haar ouders doorbrengen.”

Maar eerlijk is eerlijk, oud & nieuw is in een studentenleven veel belangrijker. Tom: “Een vastomlijnd plan is er nog niet, het ligt er ook aan wat we tegen die tijd mogen. Desnoods maken we het met ons twaalven in huis gezellig.”

Uit het vragenlijstonderzoek dat Caring Universities [5] in 2020 in opdracht van vier universiteiten uitvoerde, bleek dat de coronacrisis naast praktische en studieproblemen vooral ook psychische problemen tot gevolg lijkt te hebben. Van de ruim 8.300 respondenten geeft 56,3% aan zich slechter te kunnen concentreren, 52,5% is eenzamer en 44,6% is somberder. Het percentage studenten met matig tot ernstige depressieve klachten is 10,6% hoger dan in de periode vóór de coronacrisis. Deze resultaten hoeven niet per se corona gerelateerd te zijn. Al vóór de pandemie waarschuwden studentenpsychologen voor de toename van het aantal studenten met mentale problemen. Echter, in januari 2021 waarschuwt de Sociaal-Economische Raad (SER Working Conditions Committee of the Social and Economic Council of the Netherlands (Working Conditions Committee of the Social and Economic Council of the Netherlands)) dat de crisis jongeren onevenredig raakt [6]. De psychische klachten die jongeren ervaren worden in het rapport van de SER nogmaals bevestigd. De ‘levenstevredenheid’ van jongvolwassenen is afgenomen, signaleert het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het Trimbos Instituut ziet een alarmerende toename van het gebruik van verdovende middelen onder jongeren. In februari 2021 sturen talrijke wethouders Jeugd en maatschappelijke organisaties uit heel Nederland premier Rutte en het demissionair kabinet een brandbrief. Aanleiding is de enorme impact die de aanhoudende pandemie heeft op het welzijn van de jeugd.

Met dank aan

Met dank aan:
Tom en Esmée en alle andere studenten van het studentenhuis

Bronnen:

  1. CBS StatLine, 2020
  2. Coronaregels in studentenhuizen: ‘Bezoekers komen alleen als de rest dat goed vindt’ Universiteit Leiden, 26 oktober 2020. 
    Wonen in een studentenhuis Radboud Universiteit 
    Veelgestelde vragen over het coronavirus en het hoger onderwijs Rijksoverheid
  3. Zo willen studentenverenigingen corona tegengaan: ‘Net geplast, was je handen gast!’ AD, 6 oktober 2020.
  4. Kences 2020
  5. De geestelijke gezondheid van studenten tijdens de COVID-19 pandemie  Caring Universities (CU), 19 augustus 2020.
  6. Jongeren Denktank Coronacrisis luidt noodklok bij minister-president Rutte SER Working Conditions Committee of the Social and Economic Council of the Netherlands (Working Conditions Committee of the Social and Economic Council of the Netherlands), 28 januari 2021.

Het interview is afgenomen begin december 2020.