Wat is GenX?
GenX is een technologie die wordt gebruikt om coatings (bijvoorbeeld teflon) te maken. Daarbij worden twee fluorhoudende stoffen gebruikt die erg op elkaar lijken: FRD-902 (ammonium, : 2,3,3,3-tetrafluor-2-(heptafluoropropoxy)propanoaat) (een ammonium zout) en FRD-903 (2,3,3,3-tetrafluor-2-(heptafluoropropoxy)propaanzuur) (een zuur). Tijdens het productieproces wordt bovendien de fluorverbinding E1 gevormd. Sinds 2012 gebruikt fabrikant Chemours in Dordrecht de GenX-technologie als vervanging van PFOA (perfluoroctaanzuur). De stoffen die bij GenX gebruikt worden zijn net als PFOA niet of nauwelijks afbreekbaar in het milieu (persistent) en de stoffen zijn schadelijk (toxisch). Het is onduidelijk of de stoffen zich net zo ophopen in het lichaam als PFOA (bioaccumulatie).
Is GenX schadelijk?
De GenX stoffen veroorzaken vergelijkbare gezondheidseffecten als PFOA. Dit blijkt uit dierproeven. Ze zijn mogelijk kankerverwekkend voor de mens en hebben effecten op de lever. Deze stoffen zijn wel minder schadelijk voor de voorplanting dan PFOA. Het is onduidelijk of de stoffen zich net zo ophopen in het lichaam als PFOA (bioaccumulatie).
Welke onderzoeken zijn er gedaan naar GenX door het RIVM?
Het RIVM heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzoek gedaan naar de gevaareigenschappen en blootstelling van stoffen die vrijkomen bij de GenX-technologie in de lucht , het oppervlaktewater en het drinkwater.
Lucht: het RIVM heeft berekend in welke mate stoffen vrij komen en wat dat betekent voor het milieu en de gezondheid van omwonenden van Chemours. De berekende concentratie bij de dichtstbijzijnde woningen is 15 nanogram per kubieke meter lucht. Dit is bijna vijf keer lager dan de gezondheidskundige grenswaarde die het RIVM heeft vastgesteld voor de GenX stoffen.
Oppervlaktewater: de GenX stoffen zijn relatief weinig giftig voor waterorganismen zelf. Het RIVM heeft in mei 2018 een voorlopige advieswaarde voor de beoordeling van oppervlaktewater afgeleid. Er is meer informatie nodig om definitief te bepalen bij welke concentratie in oppervlaktewater mensen veilig vis kunnen eten uit het water waarin de stoffen voorkomen.
Drinkwater: in 2016 heeft het RIVM een indicatieve richtwaarde afgeleid voor de GenX-stoffen in drinkwater. Hierbij is gekeken naar een dagelijkse toelaatbare hoeveelheid van de GenX-stoffen bij levenslange inname via drinkwater waarbij geen gezondheidseffecten zullen optreden. Bij een concentratie van 150 nanogram per liter drinkwater verwacht het RIVM geen negatieve effecten op de gezondheid.
In augustus 2017 heeft RIVM een risicoschatting gedaan van verwachte toekomstige GenX gehalten in het drinkwater in de buurt van Chemours. Het drinkwaterbedrijf Oasen heeft berekend wat er bij huidige uitstoot in de toekomst te verwachten is aan hoeveelheden FRD-903 in het drinkwater. Het RIVM heeft deze resultaten getoetst aan de indicatieve richtwaarde. Daaruit blijkt dat de concentratie FRD-903 de richtwaarden in de toekomst bij de huidige uitstoot nét niet overschrijdt.
Hoe beoordeelt het RIVM de uitstoot van GenX vanuit de fabriek van Chemours?
Naar verwachting vormt de uitstoot van de stoffen uit de GenX technologie door de fabriek via de lucht geen risico voor de gezondheid van omwonenden.
De gezondheidskundige grenswaarde die het RIVM voor de GenX stof (FRD-903) heeft afgeleid ligt op 73 nanogram per kubieke meter lucht. Hierbij is een extra veiligheidsmarge gehanteerd vanwege onder andere onzekerheid over de mate waarin deze stof ophoopt in het lichaam. Bij de dichtstbijzijnde woningen is – op basis van uitstootgegevens die Chemours aanleverde - de berekende concentratie 15 nanogram per kubieke meter lucht. De berekende concentratie is hier dus bijna vijf keer lager dan de gezondheidskundige grenswaarde.
Voor E1 ontbreekt informatie om een gezondheidskundige grenswaarde te kunnen bepalen. Vanwege de ontbrekende informatie over FRD-903 en E1 heeft het RIVM suggesties voor nader onderzoek gedaan bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu.
Verricht het RIVM op dit moment onderzoek naar GenX?
Met een onderzoek naar het GenX- en PFOA-gehalte in fruit en groente uit eigen tuin willen overheden onduidelijkheid bij omwonenden wegnemen. Aanleiding hiervoor is een verkennend onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU (Vrije Universiteit)) naar het gehalte PFOA en GenX in gras en bladeren in de omgeving van het bedrijf Chemours. Het RIVM neemt de monsters van groenten en laat deze analyseren in een laboraturium. De verwachting is dat begin 2018 alle resultaten beschikbaar zijn in een rapportage.
Verder hebben Nederlandse en Duitse autoriteiten in overleg met het Europees Agentschap voor Chemische stoffen (ECHA (European Chemicals Agency)) en het Duitse Bondsinstituut voor arbeidsveiligheid en gezondheid (BAuA) besloten om de Europese stofevaluatie van de GenX-stoffen gezamenlijk door RIVM en BAuA te laten uitvoeren. Een uitkomst van zo’n evaluatie kan zijn welke testen een registrant moet verrichten in het kader van REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and restriction of Chemicals) en waarom. Op de website van ECHA is meer informatie te vinden over wat een stofevaluatie is (in het Engels). Deze evaluatie loopt tot maart 2018.
Waarom is de advieswaarde voor oppervlaktewater lager dan de voorlopige richtwaarde voor drinkwater?
De advieswaarde voor oppervlaktewater is 118 nanogram per liter. De voorlopige richtwaarde voor drinkwater is 150 nanogram per liter. De waarde voor oppervlaktewater is strenger omdat GenX ophoopt in vis. Om te voorkomen dat mensen te veel GenX binnenkrijgen door het eten van vis, moet de concentratie in oppervlaktewater zeer laag zijn.
Waar kan ik meer informatie vinden over de lozing van GenX stoffen en vergunningen?
De provincie van Zuid Holland is het bevoegde gezag en laat de vergunningstaken uitvoeren door de Omgevingsdienst Zuid Holland Zuid. Meer informatie hierover vindt u op de website van de omgevingsdienst. Op de website van de omgevingsdienst is ook een informatiepagina over de actualiteiten rondom PFOA, GenX en Chemours.
Wat vindt het RIVM van het onderzoek van de VU over GenX en PFOA op gras en bladeren?
Het RIVM heeft op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M (Ministerie van Infrastructuur & Milieu)) het onderzoek van de Vrije Universiteit (VU) naar GenX en PFOA op gras en bladeren in de omgeving van de Chemours fabriek als onafhankelijke partij geëvalueerd. In een brief aan het ministerie van Infrastructuur en Milieu staan de bevindingen van RIVM.
Hoe werkt het RIVM met andere organisaties samen aan veilig drinkwater?
De Nederlandse overheid beschermt de kwaliteit van het drinkwater op verschillende manieren. Daarbij zijn diverse (overheids)organisaties betrokken. De overheid stelt vast hoeveel van bepaalde stoffen en organismen maximaal in het drinkwater mogen voorkomen. De wettelijke kwaliteitseisen voor drinkwater staan in het Drinkwaterbesluit. Deze eisen zijn gebaseerd op de Europese Drinkwaterrichtlijn (Engelstalige website). Drinkwaterbedrijven moeten controleren of de kwaliteit van het geleverde drinkwater voldoet aan de kwaliteitsnormen uit het Drinkwaterbesluit. Zij rapporteren hierover aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport)).
Het RIVM is het kenniscentrum voor de overheid voor de drinkwatervoorziening. RIVM levert kennis over onder meer micro-organismen, straling, toxicologie, epidemiologie, hydrologie en chemie. De kennis wordt vooral ingezet voor het veiligstellen van de drinkwatervoorraden, -bronnen en -kwaliteit. RIVM gaat niet over het verlenen van vergunningen aan bedrijven voor het lozen van (chemische) stoffen op oppervlaktewater. Daarover gaan bijvoorbeeld provincies, waterschappen of Rijkswaterstaatrijkswaterstaat.
Documenten
- GenX en PFOA in grond en irrigatiewater in moestuinen rondom DuPont Chemours
- Toelichting status onderbouwing normen_16 mei 2018
- Advies beoordeling GenX in oppervlaktewater
- Advies richtwaarde drinkwater voor GenX technologie (FRD902)
- Begeleidende brief afleiding richtwaarde FRD903 in drinkwater
- Onderzoek naar GenX in de lucht: Evaluation of substances used in the GenX technology by Chemours, Dordrecht
- Onderzoek naar indicatieve waterkwaliteitsnormen voor stoffen in de GenX-technologie
- Brief over Advies richtwaarde PFOA Drinkwater
- Afleiding richtwaarde voor PFOA in drinkwater