Hier vinden zorgprofessionals informatie over gordelroos, zoals de LCI (Landelijke coördinatie infectieziektebestrijding)-richtlijnen en diagnostiek Varicellazostervirus.
Onderzoek Zostavax en Shingrix op het ontstaan van dementie
Zorgprofessionals krijgen veel vragen over de rol van gordelroosvaccinatie in het voorkomen van dementie en welk vaccin daarvoor geschikt is. De vaccins Zostavax en Shingrix zijn beide niet geregistreerd voor preventie van dementie. Conform de registratie worden de vaccins gegeven ter voorkoming van gordelroos en daarbij gaat de voorkeur uit naar Shingrix. Het levend verzwakt vaccin Zostavax is minder effectief, de werkingsduur is korter en het is gecontra-indiceerd bij immuungecompromitteerden.
Twee in april 2025 gepubliceerde epidemiologische onderzoeken over het mogelijke effect van een herpeszostervaccinatie op het ontstaan van dementie (Taquet 2024, Eyting 2025) vonden voor zowel Shingrix als Zostavax een associatie tussen de vaccinatie en een afname van het aantal diagnoses van dementie.
De studie over Zostavax verschenen in het vakblad Nature (Eyting 2025) kan grotendeels vergeleken worden met een RTC (randomized controlled trial) qua opzet. De studie beschrijft het effect bij 80-jarigen op het voorkomen van een nieuwe diagnose van dementie in 7 jaar na de vaccinatie. Voor de studieopzet werd gebruik gemaakt van het feit dat ouderen geboren voor 2 september 1933 in Wales, Verenigd Koninkrijk, niet in aanmerking kwamen voor Zostavax (van hen kreeg 0,01% Zostavax), terwijl ouderen geboren na 2 september 1933 wel Zostavax werd aangeboden (van hen kreeg 47,2% Zostavax). Men vergeleek in de studie 80-jarigen geboren een week vóór 2 september met 80-jarigen die een week na 2 september werden geboren. Op deze wijze is vrijwel elke vorm van confounding uitgesloten.
Bij de gevaccineerde groep vond men over een follow-up-periode van 7 jaar een reductie van nieuwe diagnoses van dementie van 3,5% (95% CI (Canadian Intense) = 0,6-7,1, P = 0,019). Dit komt neer op een relatieve reductie van 20,0% (95% CI = 6,5-33,4) in het aantal diagnoses van dementie. Het effect was uitgesprokener bij vrouwen dan bij mannen. Behalve preventie van gordelroos en minder voorkomen van dementie in deze periode van 7 jaar, werden geen andere verschillen in ziekte en gezondheid tussen de twee groepen aangetoond. De conclusie was dat met preventie van gordelroos ook de ontwikkeling van dementie in de tijd werd geremd.
Dit is in lijn met eerder onderzoek in de Verenigde Staten waarin Zostavax en Shingrix en het effect op de diagnose dementie met elkaar werden vergeleken (Taquet 2024). Hier werd een meerwaarde van Shingrix boven Zostavax gezien.
Gerandomiseerde studies zijn nodig om te zien of, en op welke leeftijd dan, het optimaal is om een vaccinatie tegen gordelroos in te zetten om preventie of uitstel van dementie te bewerkstelligen, en hoe vaak dit moet worden herhaald. Er is meer onderzoek nodig naar het causale effect en de grootte van het effect, maar de studies lijken op een belangrijke rol van het varicellazostervirus op de ontwikkeling van dementie te wijzen.