Gordelroos is een vervelende ziekte die vooral voorkomt bij ouderen. Er is een nieuw vaccin dat sinds 1 juni 2020 beschikbaar is in Nederland.
Op 15 juli 2019 heeft de Gezondheidsraad een advies uitgebracht over een nieuw vaccin tegen gordelroos (Shingrix®). Dit vaccin voorkomt negen van de tien gevallen van gordelroos. Bovendien lijkt de bescherming ook lang aan te houden. De Gezondheidsraad is daarom positief over dit vaccin. Het is sinds 1 juni 2020 beschikbaar in Nederland. Bekijk het advies van de Gezondheidsraad.
In 2016 bracht de Gezondheidsraad een advies uit over een ander vaccin (Zostavax®). Daar was de raad negatief over omdat dit vaccin te weinig bescherming biedt.
Op deze pagina vindt u vragen en antwoorden over de vaccinatie tegen gordelroos. Wilt u meer weten over gordelroos algemeen, kijk dan op de webpagina gordelroos. Er is ook een speciale pagina voor professionals.
Vragen over de vaccinatie tegen gordelroos
- Hoe effectief is vaccineren tegen gordelroos?
- Als ik gevaccineerd ben tegen gordelroos, kan ik dan geen gordelroos meer krijgen?
- Hoe lang werkt de gordelroosprik?
- Moet gordelroosvaccinatie worden herhaald?
- Is het inenten tegen gordelroos veilig?
- Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk optreden?
- Is er al ervaring met gordelroosvaccinatie in andere landen?
- Wie kan worden gevaccineerd tegen gordelroos?
- Zijn er mensen voor wie het vaccin niet geschikt is?
- Zijn er andere effectieve manieren om tegen gordelroos te beschermen?
- Ik heb nooit waterpokken gehad, kan ik toch worden ingeënt?
Vragen over het vaccin
- Welke gordelroosvaccins zijn geregistreerd in Nederland?
- Hoe kan ik me laten vaccineren tegen gordelroos?
- Gordelroosvaccin is een levend verzwakt vaccin, wat betekent dat?
- Waaruit bestaat een gordelroosvaccin?
Hoe effectief is vaccineren tegen gordelroos?
Er zijn 2 vaccins tegen gordelroos: Zostavax® en Shingrix®.
De effectiviteit van Shingrix® is goed, ook op latere leeftijd. Bij mensen van boven de 70 is de effectiviteit nog steeds meer dan 90%. Dat wil zeggen dat er bij 70-plussers die gevaccineerd zijn met Shingrix® 90% minder gordelroos voorkomt dan bij 70-plussers die niet zijn gevaccineerd.
De effectiviteit van Zostavax® is niet zo goed en neemt af naarmate men ouder wordt. Dus: hoe ouder iemand wordt, hoe minder goed de vaccinatie werkt. Bij mensen tussen de 50 en 60 jaar is de effectiviteit 70%. Bij mensen boven de 70 is dat nog maar 40%.
Als ik gevaccineerd ben tegen gordelroos, kan ik dan geen gordelroos meer krijgen?
Nee, een prik tegen gordelroos garandeert niet dat u helemaal geen gordelroos meer krijgt, maar het verkleint wel de kans dat u het krijgt. Bovendien zorgt een prik tegen gordelroos ervoor dat - als u toch gordelroos krijgt - de klachten minder erg zijn en de kans op langdurige klachten kleiner is.
Hoe lang werkt de gordelroosprik?
Zostavax® biedt ongeveer 5 jaar bescherming. Shingrix® is nog niet zo lang beschikbaar. Daarom zijn er nog weinig gegevens over hoe goed het werkt op langere termijn. Maar de verwachting is dat de bescherming lang aanhoudt.
Moet gordelroosvaccinatie worden herhaald?
Vaccinatie met Zostavax® hoeft niet te worden herhaald. Vaccinatie met Shingrix® bestaat uit 2 doses. De tweede dosis volgt 2 tot 6 maanden na de eerste.
Is het inenten tegen gordelroos veilig?
Zoals bij alle vaccins die geregistreerd zijn voor gebruik in Nederland, is de veiligheid van beide gordelroosvaccins uitgebreid onderzocht en veilig bevonden [5]. Zostavax® wordt op grote schaal gebruikt in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. Het vaccin Shingrix® wordt op grote schaal gebruikt in onder andere de Verenigde Staten en Duitsland.
Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk optreden?
Zoals bij alle vaccinaties kunnen er milde bijwerkingen worden verwacht. Bijvoorbeeld slaperigheid, hoofdpijn en plaatselijke reacties zoals roodheid, zwelling en pijn op de plek waar is geprikt.
Zeer zeldzame reacties, zoals een ernstige allergische reactie, zijn niet uit te sluiten. Voor meer informatie en een overzicht van de meldingen van vermoede bijwerkingen na een vaccinatie kunt u terecht op de website van het Bijwerkingencentrum Lareb. Het gaat bij deze meldingen om het vermoeden van de melder dat het een bijwerking zou kunnen zijn. De relatie met het vaccin staat dus niet vast. Het kan ook gaan om een lichamelijke reactie die om een andere reden plaatsvindt en die toevallig op hetzelfde moment gebeurt als de vaccinatie.
Een uitgebreide beschrijving van mogelijke bijwerkingen is te vinden in de bijsluiter van het vaccin.
Is er al ervaring met gordelroosvaccinatie in andere landen?
Ja, gordelroosvaccinatie wordt al op grote schaal toegepast in een aantal andere landen: Zostavax® bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk (70-78 jaar) en Shingrix® in onder andere de Verenigde Staten (vanaf 50 jaar) en Duitsland (vanaf 60 jaar en voor specifieke groepen vanaf 50 jaar).
Wie kan worden gevaccineerd tegen gordelroos?
De vaccins zijn geregistreerd voor gebruik bij mensen van 50 jaar of ouder. Shingrix is ook geregistreerd voor mensen vanaf 18 jaar die een verhoogd risico hebben op gordelroos. Er zijn mensen voor wie het vaccin niet geschikt of zinvol is. Daarom is het belangrijk om dit te overleggen met uw arts.
Zijn er mensen voor wie het vaccin niet geschikt is?
Het vaccin Zostavax® mag niet gegeven worden aan mensen met een ernstig verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld vanwege behandeling tegen kanker. Deze beperking geldt niet voor Shingrix®. U kunt hierover overleggen met uw arts.
Zijn er andere effectieve manieren om tegen gordelroos te beschermen?
Nee, iedereen die ooit besmet is geweest met het waterpokkenvirus kan gordelroos krijgen. De enige manier om de kans op gordelroos te verlagen is door een vaccinatie.
Ik heb nooit waterpokken gehad. Kan ik toch worden ingeënt tegen gordelroos?
Ja, ook al heeft iemand in het verleden nooit waterpokken gehad, dan is het toch mogelijk om tegen gordelroos te worden ingeënt. Het kan namelijk zijn dat iemand niet (meer) weet dat hij/zij waterpokken heeft gehad of dit zonder klachten heeft doorgemaakt. Het grote merendeel (ongeveer 95%) van de Nederlandse bevolking heeft ooit waterpokken gehad.
HET VACCIN
Welke gordelroosvaccins zijn geregistreerd in Nederland?
- Zostavax ®, beschermt tegen gordelroos en pijn na gordelroos. Geschikt voor mensen vanaf 50 jaar
- Shingrix ®, beschermt tegen gordelroos en pijn na gordelroos. Geschikt voor mensen vanaf 50 jaar + mensen vanaf 18 jaar die een verhoogd risico hebben op gordelroos
Klik op de merknaam voor de bijsluiter van het vaccin.
Houd er rekening mee dat wanneer een vaccin is geregistreerd , dit niet automatisch betekent dat het ook verkrijgbaar is in Nederland.
Hoe kan ik me laten vaccineren tegen gordelroos?
U kunt u laten vaccineren tegen gordelroos, maar dat moet u dan wel zelf betalen. De vaccins zijn alleen op recept verkrijgbaar, via een (huis)arts, GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) of vaccinatiecentrum. Overleg met uw (huis)arts of met een vaccinatiecentrum of het vaccin voor u geschikt is.
Voor informatie over de prijs van de vaccinaties kunt u contact opnemen met uw apotheek of vaccinatiecentrum. Op deze website vindt u een overzicht van de geregistreerde vaccins met een link naar de bijsluiter.
Zostavax® is een 'levend verzwakt vaccin', wat betekent dat?
Het gordelroosvaccin Zostavax® is een zogenaamd ‘levend verzwakt vaccin’. Dit houdt in dat de natuurlijke ziekteverwekker, het virus, wordt verzwakt, waardoor het geen ziekte meer veroorzaakt, maar wel afweer opwerkt. Levend verzwakte vaccins wekken dus een reactie op in het lichaam die lijkt op een sterk afgezwakte vorm van de ziekte.
Waaruit bestaat een gordelroosvaccin?
Een gordelroosvaccin bevat drie soorten bestanddelen:
- Antigenen: dit zijn verzwakte delen van het virus waartegen bescherming (immuniteit) wordt opgewekt (Zostavax). Shingrix bevat geen verzwakte delen van het virus, maar wel varicellazostervirus-glycoproteine E-antigeen.
- Hulpstoffen (bijv. adjuvantia): dit zijn stoffen die aan het vaccin worden toegevoegd om de werkzaamheid te verbeteren, de houdbaarheid te verlengen, het vaccin stabiel te houden, de toediening te vergemakkelijken, etc. Het zijn stoffen die goed zijn onderzocht en waar al jarenlang ervaring mee is.
- Reststoffen: dit zijn de resten van stoffen uit het productieproces van het vaccin. Bijvoorbeeld om te voorkomen dat er ongewenste bacteriën tijdens het productieproces groeien. Deze reststoffen worden, voordat het vaccin in gebruik wordt genomen, zoveel mogelijk verwijderd. Echter, zeer kleine hoeveelheden kunnen nog achter blijven. Het gaat dan om hoeveelheden die geen schade kunnen veroorzaken.
In de bijsluiter staat beschreven uit welke bestanddelen het gordelroosvaccin precies bestaat. Kijk hier voor de bijsluiter van Shingrix® en Zostavax®.
Meer informatie over de verschillende bestanddelen en hun functie is te vinden op de website van het Rijksvaccinatieprogramma: bestanddelen van vaccins.
Naar informatie voor professionals over de gordelroosvaccinatie
Referenties
- National Institute for Public Health and the Environment, The National Immunisation Programme in the Netherlands - Surveillance and developments in 2014-2015, T.M. Schurink-van 't Klooster and H.E. de Melker, Editors. 2015.
- Schmader, K.E., et al., Efficacy, safety, and tolerability of herpes zoster vaccine in persons aged 50-59 years. Clin Infect Dis, 2012. 54(7): p. 922-8.
- Oxman, M.N., et al., A vaccine to prevent herpes zoster and postherpetic neuralgia in older adults. N Engl J Med, 2005. 352(22): p. 2271-84.
- Oxman, M.N., M.J. Levin, and G. Shingles Prevention Study, Vaccination against Herpes Zoster and Postherpetic Neuralgia. J Infect Dis, 2008. 197 Suppl 2: p. S228-36.
- Simberkoff, M.S., et al., Safety of herpes zoster vaccine in the shingles prevention study: a randomized trial. Ann Intern Med, 2010. 152(9): p. 545-54.
- Schmader, K.E., et al., Persistence of the efficacy of zoster vaccine in the shingles prevention study and the short-term persistence substudy. Clin Infect Dis, 2012. 55(10): p. 1320-8.
- Tseng, H.F., et al., Declining Effectiveness of Herpes Zoster Vaccine in Adults Aged >/=60 Years. J Infect Dis, 2016.
- Gezondheidsraad, 'Vaccinatie tegen gordelroos', Den Haag, 2016, publicatienummer 2016/09.
- Gezondheidsraad, "Vaccinatie tegen gordelroos', Den Haag, 2019, publicatienummer 2019/12.
Hoe werkt een inenting?
(Beeldtitel: Hoe werkt een inenting? Een animatie.)
STILTE
RUSTIGE MUZIEK
VOICE-OVER: Bacteriën en virussen daar kun je ziek van worden.
Krijg je een ziekte, zoals bijvoorbeeld mazelen dan bouw je afweer op, zodat je die ziekte niet nog een keer krijgt.
Met een inenting bouw je afweer op zonder eerst ziek te worden.
Een vaccin bestaat uit verzwakte of kleine deeltjes van virussen of bacteriën.
Je lichaam maakt hiertegen antistoffen aan.
Als je in de toekomst in aanraking komt met de echte virussen of bacteriën dan herkent je lichaam die en worden snel extra antistoffen aangemaakt.
Je wordt dan niet of veel minder ziek.
Soms zijn daar meerdere inentingen voor nodig.
De virussen of bacteriën in een vaccin zijn dood of zo zwak dat je de ziekte niet echt krijgt.
Soms kun je bijwerkingen krijgen na een inenting bijvoorbeeld een pijnlijke arm of koorts.
Deze klachten verdwijnen meestal na een of twee dagen.
Daarna ben je beter beschermd tegen de ziekte.
(Beeldtekst: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. rijksvaccinatieprogramma.nl.)