Wat is kinkhoest?

Kinkhoest is een infectie van de luchtwegen die veroorzaakt wordt door een bacterie. De bacterie maakt een gifstof aan, waardoor hoestbuien ontstaan. Deze hoestbuien kunnen 3-4 maanden duren. Kinkhoest wordt daarom ook wel de ‘100-dagenhoest’ genoemd. De tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen is meestal 7-10 dagen.

Bekijk video: Wat is kinkhoest 

Symptomen

Kinkhoest begint vaak met klachten die lijken op een gewone neusverkoudheid. Daarna begint het hoesten. Dit kan uitlopen op lange hoestbuien, waarbij taai slijm wordt opgehoest. Het lange hoesten kan gevolgd worden door een piepende inademing. Soms moet de patiënt braken. Kinkhoest kan ook leiden tot longontsteking. 

Bij jonge baby's kan kinkhoest ernstig verlopen. Zij kunnen zuurstoftekort of hersenbloedingen krijgen, waardoor hersenbeschadiging kan optreden. 

Sommige mensen met kinkhoest hebben niet de symptomen zoals hierboven uitgelegd. Oudere (gevaccineerde) kinderen en volwassenen hoesten vaak alleen langdurig. Heel jonge baby’s kunnen soms stoppen met ademhalen of blauw verkleuren, zonder daarbij veel te hoesten. 

Hoe raak je besmet?

Mensen kunnen elkaar besmetten via het hoesten. De grootste besmettingsbron voor pasgeboren baby’s is de moeder, gevolgd door oudere broertjes en zusjes. Iemand kan verschillende keren in zijn leven kinkhoest krijgen. Een infectie met de kinkhoestbacterie beschermt dus niet tegen een volgende infectie met deze bacterie.

Vaccinatie

Vanaf 1957 krijgen alle kinderen in Nederland een vaccinatie tegen kinkhoest aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. Van de Nederlandse kinderen is ongeveer 92% tegen kinkhoest ingeënt (2020). Vaccinatie geeft bescherming voor een aantal jaren, maar niet volledig. Daarom worden niet alleen baby's, maar ook jonge kinderen gevaccineerd tegen kinkhoest. Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw neemt kinkhoest toe, ook onder volwassenen. Onderzoek naar betere kinkhoestvaccins is van belang.

Bij jonge baby’s die nog niet zijn ingeënt kan de ziekte heel ernstig verlopen. Soms zelf met overlijden als gevolg. Daarom krijgen alle zwangere vrouwen vanaf 16 december 2019 een kinkhoestvaccinatie aangeboden. Door zwangere vrouwen te vaccineren zijn jonge baby's vanaf de geboorte meteen beschermd . De vaccinatie wordt gegeven vanaf de 22e week van de zwangerschap en heet daarom 22 wekenprik. Kijk verder op de website 22wekenprik.nl.

Hoe vaak komt kinkhoest voor in Nederland?

Sinds 1996 komt kinkhoest vaker voor, ook onder volwassenen (Figuur 1 en 2). In 2012 was er een piek. Er waren 83 meldingen van kinkhoest op 100.000 mensen. Figuur 1 en 2 laten cijfers zien tot en met 2018. 

Figuur 1. Meldingen van kinkhoest van 1976-2020. Aantallen tot en met 1988 zijn gebaseerd op meldingsdatum. Aantallen vanaf 1989 zijn gebaseerd op 1ste ziektedag. Vanaf 1988 mochten alleen meldingen waarbij de bacterie was aangetoond of waarbij een positieve 2-puntserologie was vast gesteld gemeld worden. Vanaf  1997 mochten ook meldingen met een positieve 1-puntserologie weer worden gemeld.

Figuur 2. Aantal meldingen van kinkhoest per 100.000 inwoners per leeftijdsgroep van 2005-2020.

Dankzij vaccinatie is het aantal sterfgevallen door kinkhoest erg laag. Elke 2 tot 4 jaar is er een extra piek in het aantal kinkhoestmeldingen. Jonge, nog niet (volledig) gevaccineerde baby’s overlijden soms aan kinkhoest. Zie ook Informatie voor professionals over maternale kinkhoestvaccinatie.

Figuur 3. Kinkhoest sterfte van 1905-1956 en 1957-2020
Bron: CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek) Statline 
Voor het coderen van de doodsoorzaken is het CBS in statistiekjaar 2013 overgegaan op het deels automatisch coderen van doodsoorzaken. Het jaar 2020 betreft voorlopige data.

Kinkhoest tijdens de coronapandemie

In het jaar 2020 werd vanaf april een diepe daling van het aantal kinkhoestmeldingen waargenomen. De verspreiding van de kinkhoestbacterie werd waarschijnlijk verminderd door de getroffen coronamaatregelen.

Meer informatie en bronnen zie LCI-richtlijn kinkhoest (pertussis).
Informatie voor professionals over maternale kinkhoestvaccinatie en vaccinatie voor volwassenen.