Sinds 2016 wordt in de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water gewerkt aan het terugdringen van de hoeveelheid medicijnresten in het watermilieu. De Ketenaanpak Medicijnresten uit Water richt zich op de hele geneesmiddelenketen, van de ontwikkeling, de toepassing tot aan de zuivering.
De Ketenaanpak is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het RIVM is hier nauw bij betrokken. Het RIVM ondersteunt de ketenaanpak door inhoudelijke adviezen te geven aan landelijke en regionale partijen die aan de ketenaanpak werken. Maar met samenwerken kom je het verst. Naast het RIVM zijn o.a. ministeries, waterschappen, drinkwaterbedrijven, ziekenhuizen en andere organisaties in de water- en zorgsector betrokken.
De ketenaanpak is ook onderdeel van de Green Deal duurzame zorg. Voor meer informatie, zie de website van de Ketenaanpak Medicijnresten in het Milieu.
Voor diergeneesmiddelen wordt nog niet gewerkt aan een ketenaanpak. Wel wordt er onderzoek gedaan naar diergeneesmiddelen in het milieu binnen de Kennisimpuls waterkwaliteit. Hier heeft het RIVM onder meer onderzoek gedaan naar de risico’s van antivlooienmiddelen bij huisdieren en antiparasitica bij landbouwdieren.
Maatregelen in het kader van de ketenaanpak
Op de website van de ketenaanpak staat meer informatie over welke initiatieven er in dit kader worden genomen. Ook staat hier de actuele stand van zaken en best practices. Voorbeelden van initiatieven binnen de ketenaanpak zijn:
- Een module over medicijnresten die artsen en apothekers binnen hun farmacotherapeutisch overleg (FTO (periodiek overleg van afzonderlijke huisartsengroepen in een regio)) kunnen gebruiken. Experts van waterschappen en drinkwaterbedrijven helpen hierbij.
- Een pilotproject om röntgencontrastmiddelen met plaszakken op te vangen, zodat deze niet in het water terecht komen.
- Een ‘inleverweek’ om overgebleven medicijnen bij de apotheek in te leveren.
- Het aanpassen van rioolwaterzuiveringsinstallaties op zogenaamde ‘hotspot’ locaties.
De website beschrijft ook welke maatregelen minder zinvol zijn. Een voorbeeld hiervan is een aparte aanpak voor cytostatica. Door verdunning leveren cytostatica na gebruik geen risico op voor het milieu, maar extra maatregelen in het ziekenhuis of thuis kunnen wel een risico opleveren voor patiënt of het verzorgend personeel.
Naar RIVM rapport: Cytostatics in Dutch surface water : Use, presence and risks to the aquatic environment
Nieuwe technieken om afvalwater te zuiveren
Er zijn verschillende technieken waarmee medicijnresten goed uit het gezuiverd afvalwater van een RWZI (Rioolwaterzuiveringsinstallatie ) verwijderd kunnen worden. Enkele van deze technieken worden al bij de drinkwaterbereiding gebruikt. Goede resultaten zijn bereikt met geavanceerde oxidatietechnieken (bijvoorbeeld ozon, UV (ultraviolet)/H2O2), adsorptie aan poederkool of een korrelreactor, het nieuw ontwikkelde 1-STEP filter, nanofiltratie en reverse osmosis (membraanfiltratie).
De beste resultaten worden vermoedelijk bereikt door gebruik te maken van een oxidatietechniek (bijvoorbeeld ozonbehandeling), een adsorptietechniek (bijvoorbeeld actiefkoolfiltratie) of een combinatie van beide. De komende jaren wordt de werking van deze technieken op een aantal RWZI’s gedemonstreerd. Deze demonstratie-installaties worden 10 jaar lang onderhouden en de resultaten worden onderling gedeeld om kennis op te doen en van elkaar te leren. Parallel worden verkenningen en haalbaarheidsstudies uitgevoerd voor het gebruik van andere zuiveringstechnieken, zoals duurzame adsorptiemiddelen en membraanfiltratie. Deze technieken worden in de toekomst mogelijk ook in demonstratie-installaties toegepast als blijkt dat deze geschikt zijn om op grote schaal te gebruiken.
Presentaties
Regelmatig geeft het RIVM gastcolleges om de risico’s van medicijnen voor het milieu te bespreken. Deze presentaties worden gegeven bij onder meer universiteiten, hoge scholen, opleidingsinstituten en evenementen in de water- en zorgsector.
Netwerkdag
In 2022 vond de derde editie van de Netwerkdag Medicijnresten in het Milieu plaats. Tijdens de netwerkdag komen mensen uit de water- en zorgsector samen om kennis op te doen en in gesprek te gaan over medicijnresten in het milieu. Naar terugblik op netwerkdag.
Meer informatie en contact
Als u zelf binnen de Ketenaanpak met een initiatief aan de slag wilt, dan kan dat altijd. Voor inhoudelijke vragen kunt u terecht op de pagina van de ketenaanpak (www.medicijnresten.org), of kunt u contact opnemen met het RIVM.