Technische ontwikkelingen voor nieuwe typen materialen en producten gaan snel. Deze nieuwe of geavanceerde materialen zijn de basis voor tal van innovaties. Ze geven materialen nieuwe of verbeterde eigenschappen. In veel gevallen is het nodig om materialen te combineren. En om ze op nanometerschaal te maken. Geavanceerde materialen is een van de onderwerpen waarvoor het RIVM kennis verzameld. Op die manier draagt het RIVM bij aan het veiliger en duurzamer maken van innovaties.
Wat zijn geavanceerde materialen?
Er is nog geen duidelijke omschrijving van wat een geavanceerd materiaal is. Maar geavanceerde materialen zijn ingewikkelde chemische stoffen en materialen. Bedrijven maken ze met speciale gewenste eigenschappen. Het gaat vooral om nieuwe materialen die op de markt komen of nog in de onderzoeksfase zijn. In veel gevallen combineren bedrijven verschillende (nano)materialen om een nieuw materiaal te maken. Verder is er vaak nog maar weinig bekend over de mogelijke risico’s.
Sommige geavanceerde materialen zijn bioafbreekbare materialen. Deze hebben veel verschillende mogelijkheden. Bijvoorbeeld in de landbouw, duurzame verpakkingen, batterijen, anti-kraslagen voor op auto’s, zelf-herstellende materialen en isolatiematerialen. Maar let op, niet alle ‘bioafbreekbare materialen voor in de landbouw’ zijn automatisch geavanceerde materialen. Geavanceerde materialen beperken zich dus niet tot een bepaalde groep stoffen of een bepaalde toepassing. Het gaat er vooral om dat de materialen redelijk nieuw en ingewikkeld zijn, speciale eigenschappen hebben en dat er maar weinig over bekend is.
Waarom zijn geavanceerde materialen belangrijk?
Overheden en bedrijven zien geavanceerde materialen als een belangrijke aanjager van de Europese markt. Zo zegt de Europese Commissie in haar ‘Chemical Strategy for Sustainability’ dat geavanceerde materialen duurzame oplossingen kunnen bieden. Dat kunnen oplossingen in de energietransitie zijn. Maar ook in de overgang naar een meer circulaire economie. Ook kunnen de materialen de gezondheids- en landbouwsector helpen. Geavanceerde materialen zouden kunnen helpen bij het verminderen van de CO2-uitstoot.
Op weg naar veilige en duurzame geavanceerde materialen
Net als andere materialen en stoffen, kunnen geavanceerde materialen tot gezondheidsrisico’s of milieurisico’s leiden. Of toch niet zo duurzaam zijn. Het is belangrijk hier aandacht voor te hebben. Allen dan kunnen we echt voordeel hebben van de vernieuwingen. Geavanceerde materialen hebben vaak een nieuwe of verbeterde functionaliteit. Maar deze nieuwe of verbeterde functionaliteit kan ook de veiligheid of duurzaamheid veranderen. Ze kunnen beter, maar ook slechter zijn in veiligheid of duurzaamheid.
Wetgeving over geavanceerde materialen
De bestaande wetgeving voor chemische stoffen is vaak al aangepast voor nanomaterialen. Toch is nog onduidelijk of ze ook goed werken om mogelijke risico’s van geavanceerde materialen te herkennen. De wetgevingen gaan namelijk uit van simpele nanomaterialen die bestaan uit één stof. Soms zit daar nog een laagje van een ander materiaal omheen.
De verschillende delen van de geavanceerde materialen kunnen mogelijk samen een groter effect veroorzaken. Groter dan ieder deel op zich. Of de nieuwe functionaliteit leidt tot nieuwe risico’s. Risico’s die nog niet bekend waren voor één van de onderdelen van het materiaal.
Vroege signalen herkennen
Een systematische aanpak helpt om op tijd op mogelijke problemen voor veiligheid of duurzaamheid van bepaalde geavanceerde materialen in te spelen. Er kan bijvoorbeeld gericht onderzoek worden gedaan. Ook kunnen testmethodes worden opgezet en gestandaardiseerd. Of richtsnoeren of wetgevingen worden aangepast. Het RIVM werkt de systematiek verder uit om voor bepaalde geavanceerde materialen na te gaan of er problemen voor veiligheid of duurzaamheid zijn te voorzien. En om verschillende van dit soort signalen met elkaar te vergelijken.
Samenwerken
Het RIVM vindt het belangrijk om op dit onderwerp internationaal samen te werken. Daarbij heeft het RIVM oog voor de risico’s maar ook voor de voordelen van geavanceerde materialen. Ook is het RIVM als samenwerkingspartner met verschillende instituten over heel Europa betrokken bij dit soort onderzoek.
Een van de organisaties waar het RIVM bij betrokken is, is de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling). De OESO is een internationale organisatie die werkt aan een beter beleid voor een beter leven. Het doel is het vormgeven van beleid dat welvaart, gelijkheid, kansen en welzijn voor iedereen bevordert.
Binnen de OESO vindt er overleg plaats tussen partners wereldwijd. Het doel is om meer gemeenschappelijk te op te trekken binnen onderzoek, industrie en andere deelnemers. Hierdoor kunnen meerdere disciplines samenwerken aan een veilige en duurzame ontwikkeling van geavanceerde materialen.