De productie en het gebruik van geavanceerde (nano)materialen stijgt al tientallen jaren snel. Werknemers kunnen  aan deze materialen worden blootgesteld. Dat kan bij de productie, verwerking of behandeling van geavanceerde (nano)materialen, of van producten waarin ze zijn verwerkt. Het RIVM adviseert het ministerie van SZW Sociale zaken en werkgelegenheid (Sociale zaken en werkgelegenheid) bij het maken van beleid. Dit beleid moet ervoor zorgen dat mensen veilig met deze materialen kunnen werken.

Voorzorgsprincipe op de werkplek

Geavanceerde (nano)materialen kunnen bij gebruik in de lucht terechtkomen. Bijvoorbeeld in poedervorm of als het materiaal met een spuit wordt toegepast, zoals verf. Inademing van deze deeltjes is het grootste en meest voorkomende gezondheidsrisico op de werkvloer. Blootstelling via de huid of onbedoeld via bijvoorbeeld hand-tot-mondcontact is ook mogelijk. Omdat gezondheidsrisico’s van geavanceerde (nano)materialen onzeker zijn, geldt het voorzorgsprincipe; De blootstelling aan deze materialen moet uit voorzorg zo laag mogelijk blijven.  

Maatregelen om veilig te werken 

De werkgever is volgens de wet verplicht om werknemers een veilige werkplek te bieden. Maatregelen zoals afzuiging of het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, kunnen voorkomen dat mensen tijdens hun werk direct in aanraking komen met geavanceerde (nano)materialen. In Nederland kunnen werkgevers en bedrijven advies en ondersteuning over de veiligheid van nanomaterialen krijgen van het Nanocentre. Het Nanocentre is een samenwerking tussen TNO, de Kamer van Koophandel en het RIVM. 

Pragmatische grenswaarden en preventieve benaderingen 

Op dit moment zijn er in Nederland geen wettelijke grenswaarden voor geproduceerde nanomaterialen. Daarom gelden er in Nederland tijdelijke richtwaarden, de nanoreferentiewaarden.  Deze nanoreferentiewaarden zijn niet gezondheidskundig onderbouwd, maar helpen wel om in te schatten of er veilig gewerkt kan worden met nanomaterialen. Ook zijn er handvatten om de blootstelling van werknemers te verminderen.  

De zorg bestaat dat de voorlopige nanoreferentiewaarden nog onvoldoende bescherming bieden . Daarom doet het RIVM voor verschillende groepen nanomaterialen onderzoek naar een gezondheidskundige onderbouwde grenswaarde.  Ook kijkt het RIVM naar preventieve benaderingen die tijdens de ontwikkeling van nieuwe geavanceerde materialen al rekening houden met de veiligheid van werknemers. De nanomaterialen nanozilver en (meerwandige) koolstof(nano)buizen staan sinds januari 2025 op de SZW-lijst van kankerverwekkende stoffen en processen. Dit betekent dat er strengere regels zijn om de blootstelling aan deze stoffen te voorkomen. 

Richtlijnen voor het werken met nanomaterialen 

Op het Arboportaal staan een aantal richtlijnen, specifiek voor het beheer van nanomaterialen op de werkplek. Onder andere een handreiking over veilig werken met nanomaterialen en twee, door de Europese Commissie gepubliceerde handleidingen voor werkgevers en werknemers.   

Relevante richtlijnen uit binnen- en buitenland:   

Richtlijnen in het Nederlands 

Richtlijnen in het Engels