Wat is tetanus?

Tetanus wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani. De tetanusbacterie komt in het lichaam via een wond waar vuil afkomstig van bijvoorbeeld de straat in is gekomen. De bacterie maakt gifstoffen aan die ernstige spierkrampen kunnen veroorzaken. De tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen is meestal 3-21 dagen, maar kan zelfs een paar maanden zijn.

Wat zijn symptomen van tetanus?

De gifstoffen kunnen rondom de wond waarmee je de bacterie hebt opgelopen stijfheid geven. Daarnaast kunnen er pijnlijke spierkrampen optreden. Door de spierkrampen kan iemand slikklachten krijgen en ademhalingsproblemen. Iemand kan ook helemaal verkrampen, waardoor het lichaam als een soort hoepel krom trekt. Als complicaties kunnen er botbreuken en hartproblemen ontstaan. Zonder goede behandeling is tetanus dodelijk. Als behandeling worden hoge doseringen antistoffen tegen de gifstof gegeven.

Besmetting en preventie van tetanus

Mensen kunnen elkaar niet besmetten. Besmetting is alleen mogelijk als iemand een open wond heeft en die wond in contact komt met bijvoorbeeld straatvuil, stof, (paarden)mest of grond. Dit kan ‘direct’ contact zijn met straatvuil, bijvoorbeeld als je op straat gevallen bent en je been aan iets hebt open gehaald, maar ook ‘indirect’ als je gebeten wordt door een beest dat straatvuil in zijn bek heeft. Ook een klein wondje, bijvoorbeeld van een prik aan een doornstruik in de tuin, kan genoeg zijn om tetanus op te lopen.

Iemand die tetanus heeft gehad en dit heeft overleefd, is niet beschermd tegen een volgende tetanusinfectie. Er moet in het bloed een bepaald niveau van antistoffen aanwezig zijn om de bacterie direct bij binnenkomst op te ruimen. Dit niveau bereik je alleen door vaccinaties. Als iemand met een wond naar de huisarts of de spoedeisende hulp gaat, wordt dan ook altijd gekeken of opnieuw vaccineren nodig is. Tetanusvaccinatie wordt sinds 1957 aangeboden aan alle kinderen in Nederland via het Rijksvaccinatieprogramma. Aan reizigers met een verre bestemming worden ook tetanusvaccinaties gegeven.

Hoe vaak komt tetanus voor in Nederland?

Tetanus komt ongeveer 0 tot 5 keer per jaar voor, meestal bij oudere mensen die geboren zijn voor invoering van het RVP Rijksvaccinatie programma (Rijksvaccinatie programma). Voordat de vaccinatie werd ingevoerd, stierven er elk jaar ongeveer 50 mensen aan tetanus. Na invoering van de vaccinatie is de sterfte veel lager (Figuur 1 en 2). In de periode 2004-2015 is er één sterfgeval als gevolg van tetanus gemeld.