Ondanks versoepelingen nog (deels) geïsoleerd leven - RIVM Corona Gedragsunit

Op 25 februari 2022 vervielen de meeste coronamaatregelen, zoals afstand houden en de mondkapjesplicht in de openbare ruimte. Toch zijn er mensen die nog heel voorzichtig leven en veel thuisblijven. Waarom doen ze dat, wat zijn de gevolgen voor hun mentale gezondheid en is er behoefte aan ondersteuning vanuit de overheid? Om hier zicht op te krijgen zijn begin maart 50 mensen geïnterviewd die nog (deels) geïsoleerd leven. 

Hieronder volgt een kort gespreksverslag, geïllustreerd met citaten van de deelnemers. Uitgebreidere bevindingen en aandachtspunten voor beleid en communicatie staan in de memo Mensen in sociale isolatie als gevolg van de coronacrisis (d.d. 13 mei 2022).

Redenen om nog voorzichtig te zijn

Geïnterviewden doen er om uiteenlopende redenen nog veel aan om een besmetting met het coronavirus te vermijden. Een veel genoemde reden hiervoor is dat ze een kwetsbare gezondheid hebben. Soms geven ze aan dat ze daardoor (of door bijbehorende medicatie) een slechtere conditie of lage weerstand hebben. Anderen zijn nog heel voorzichtig vanwege een kwetsbare partner, kind(eren) of ouder(s). Ook zijn er geïnterviewden die lang of ernstig ziek zijn geweest door COVID-19 en niet nog een keer besmet willen raken.

Veel geïnterviewden vinden de de hoge besmettingscijfers een reden om voorzichtig te zijn. Ze voelen zich genoodzaakt om zelf extra voorzichtig te zijn omdat veel anderen dat door de versoepelingen juist niet zijn. Ze moeten per situatie opnieuw inschatten wat de kans is om besmet te raken en zoeken naar wat voor hen veilig voelt. Voor een deel van de geïnterviewden zorgt dit voor gevoelens van stress en onveiligheid, of zelfs het gevoel verraden te zijn. 

"Door de versoepelingen is het risico op besmetting in de buitenwereld wel weer echt groter en onzekerder. Dus ik ben nog bewuster bezig om te balanceren tussen risico mijden en willen deelnemen aan leuke dingen." 

"Met elke maatregel die verdwijnt wordt de ruimte die ik heb minder."

Negatieve invloed op mentale gezondheid

Mensen die zich nog (deels) isoleren geven aan dat dit een negatieve invloed heeft op hun mentale gezondheid. Dit wordt beschreven als een prikkelbare, eenzame, sombere of depressieve stemming. Er zijn verschillende aanleidingen voor deze negatieve stemming. Een veelgenoemde reden is het gemis van sociale contacten. Deelnemers geven aan dat hun sociale leven is verminderd of verdwenen en dat er een 'verschraling van contacten' heeft plaatsgevonden.

Ook voelen geïnterviewden zich geregeld onbegrepen door hun omgeving. Zo uitten vrienden of familie soms onbegrip als geïnterviewden geen of minder contact willen. Ook benoemen geïnterviewden onbegrip door collega’s en ervaren ze druk om toch weer naar het werk te komen of van het openbaar vervoer gebruik te maken. Ten slotte wordt verschillende keren aangegeven dat er in de openbare ruimte negatief wordt gereageerd, bijvoorbeeld wanneer geïnterviewden nog een mondkapje dragen.

"Soms heb ik een in de steek gelaten gevoel. Jonge mensen in mijn familie komen niet meer langs. Zij zijn bang dat ze mij besmetten."

"Heb wel nare dingen mee gemaakt hoor, dat mensen in mijn gezicht gingen gillen omdat ik bang zou zijn ofzo, als ik iemand vroeg een paar passen achteruit te doen. […] Maar ik doe niet iets wat me niet bevalt en heb een dikkere huid gekregen voor wat anderen daarvan vinden."

Daling besmettingscijfers en mooi weer helpen

Veel geïnterviewden willen weer meer gaan doen als het aantal besmettingen daalt en het mooier weer wordt, omdat je dan weer meer buiten kunt doen. Ook zou het helpen als basismaatregelen weer worden ingesteld, zoals een mondkapje dragen en afstand houden. Maar ook als er een (preventief) medicijn tegen corona op de markt komt, als er immuniteit is opgebouwd of als Omikron uitdooft.

Overgrote deel geen ondersteuningsbehoefte

Het overgrote deel van de geïnterviewden heeft geen behoefte aan ondersteuning vanuit de overheid. Wel wordt genoemd dat meer aandacht en begrip nodig zijn voor mensen die nog heel voorzichtig zijn. Een publiekscampagne waarin wordt aangegeven dat sommige mensen kwetsbaar en daarom nog voorzichtig zijn en daarom een mondkapje dragen, kan hierbij helpen. Anderen noemen als mogelijkheden het opnieuw invoeren van de afstandsmaatregel en mondkapjesplicht, het gratis beschikbaar stellen van zelftesten of ondersteuning via de huisarts. Voor de negatieve invloed op de mentale gezondheid kan een loopmaatje of buddy helpen met wie je even de deur uitgaat of die je begeleidt door even te bellen.

In de week van 7 tot en met 11 maart 2022 zijn 50 mensen die ondanks de versoepelingen van de coronamaatregelen nog heel voorzichtig zijn telefonisch geïnterviewd. De deelnemers zijn geselecteerd op basis van ronde 18 van het vragenlijstonderzoek van de RIVM Corona Gedragsunit en de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en (19 - 23 januari 2022). Daarin scoorden ze vrij extreem op stellingen over isoleren. Deze vragenlijst was ingevuld tijdens een lockdown, waardoor we ook mensen hebben gesproken die ten tijde van het invullen van de vragenlijst nog heel voorzichtig waren maar na 25 februari, in de periode dat zij geïnterviewd werden, wel weer meer zijn gaan doen.

Alle deelnemers zijn geselecteerd uit de respondenten van het bovengenoemde vragenlijstonderzoek die hebben aangegeven bereid te zijn deel te nemen aan verdiepend onderzoek.