Wie naar school gaat of in het onderwijs werkt, wordt op dit moment (maart 2022) gevraagd om twee keer per week een zelftest te doen. We vroegen ouders hoe zij aankijken tegen het afnemen van zelftesten bij hun kinderen en waar zij tegenaan lopen. Op deze pagina zetten we hun overwegingen op een rij.
Samenvatting
Samenvatting
In meetronde 18 (19-23 januari 2022) van het vragenlijstonderzoek van de RIVM Corona Gedragsunit en GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)'en werd aan ouders gevraagd of ze zelftesten bij schoolgaande kinderen moeilijk of makkelijk vonden en waarom. In die periode gold het beleid dat leerlingen vanaf groep 6 gevraagd werd om twee keer per week preventief een zelftest te doen. De inzichten die voortkomen uit het onderzoek zijn nog steeds van toepassing. Iets minder dan de helft van de ouders met thuiswonende kind(eren) vanaf groep 6 gaf aan dit voor hen makkelijk was. Een derde vond dit juist moeilijk. Deze ouders gaven aan dat het afnemen van een zelftest vervelend was voor het kind of dat ze de meerwaarde van zelftesten bij kinderen niet inzagen. Ouders die zelftesten makkelijk vonden, maakten er een gewoonte van, gaven het goede voorbeeld, probeerden testen leuk te maken en hielden het luchtig. Deze strategieën kunnen ouders helpen om zelftesten bij kinderen makkelijker te maken.
- Het cohort is demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking (zie toelichting).
- Deelnemers kunnen kiezen of ze de open vraag beantwoorden die volgde op 'Hoe moeilijk of makkelijk vindt u het om bij kinderen vanaf groep 6 twee keer per week een zelftest te doen?' 84 tot 93% van de deelnemers die de vraag zien, beantwoorden 'm ook.
Redenen waarom ouders zelftesten bij kinderen moeilijk vinden
Bijna de helft van de deelnemers loopt tegen dingen aan die te maken hebben met het uitvoeren of verkrijgen van de test. Zo beschrijven ouders dat hun kind de test vervelend vindt. Ook twijfelen deelnemers over of ze de test wel goed afnemen of ze vinden de test (in sommige gevallen daardoor) niet betrouwbaar. Ook geven (andere) ouders aan dat testen niet moeilijk is, maar dat ze het zelf niet willen. Ze vinden het bijvoorbeeld een te grote belasting voor hun kind of te veel gedoe, bijvoorbeeld omdat het vaak strijd geeft. Ook uiten deelnemers kritiek op het beleid, vinden ze zelftesten zonder klachten niet nodig of zien ze de meerwaarde van testen niet.
"Mijn kind vindt dit écht verschrikkelijk. Ondergaat het trouw elke week 2 keer, want wil zich aan de regels houden en meehelpen COVID bestrijden, maar het doet mijn moederhart zeer dit te moeten doen, elke week weer."
"Ik vind het moeilijk uit te leggen dat ik mijn kind moet testen zonder klachten en zonder in (nauw) contact te zijn geweest. Daarbij heb ik, na de eerste golf, altijd getwijfeld aan de ernst van het virus. Ik wil niet meewerken aan een testsamenleving en angst en verdeeldheid die heerst. Daar wil ik mijn kind niet mee besmetten."
Redenen waarom ouders zelftesten bij kinderen makkelijk vinden
Het kind neemt zelf de test af
Onder deelnemers die zelftesten bij kinderen makkelijk vinden, beschrijft ongeveer de helft wie de zelftest afneemt: 'meestal zijn dit de kinderen zelf'. Leeftijd speelt hierin vaak een rol; ouders benoemen bijvoorbeeld regelmatig dat oudere kinderen zelf de test afnemen. Andere ouders geven aan de zelftest bij het kind af te nemen of toezicht te houden. Weer anderen geven aan het testen samen met hun kinderen te doen, door te helpen of sommige stappen door het kind zelf te laten doen.
"Ons kind (16 jaar) doet dit zelf. Wij hebben hier als ouders geen rol in."
"Ik laat haar zelf het stokje in haar neus doen (dat vindt ze vervelend als iemand anders dat doet). Ik doe de rest van de handelingen van de test."
"Ik help de kinderen uiteraard, maar laat ze zo goed als dat kan het bij zichzelf afnemen (uiteraard onder controle dat ze het goed uitvoeren). Op die wijze hebben de kinderen zelf controle en help ik alleen als dat nodig blijkt. Zo is het hun 'eigen ding'."
Bewust een strategie toepassen
Ongeveer de helft van de ouders heeft een strategie wat het afnemen van een zelftest makkelijk maakt. We zetten de strategieën hieronder op een rij.
1. Maak er een gewoonte van
Deelnemers beschrijven dat het doen van een zelftest voor kinderen routine is. Sommigen kiezen vaste dagen of een vast moment, zoals bij het ontbijt, avondeten of het tandenpoetsen.
2. Geef instructie en leg uit waarom
Ouders beschrijven hoe ze hun kind of kinderen begeleiden door uitleg te geven over het afnemen van de test en de mogelijke consequenties. Zo nemen ze samen de stappen en instructies rondom testen door en wat er gebeurt als de test positief is. Andere ouders geven aan dat ze het belang van zelftesten uitleggen (beschermen van anderen) of wie hen vraagt dit te doen (bijvoorbeeld de school of overheid).
"We leggen uit wat er gaat gebeuren (procedure is duidelijk), kind mag meehelpen met handleiding en het schudden van het buisje. Kind wil het zelf ook graag, want met een negatieve test kan ze weer buitenspelen (doel is duidelijk)."
"Wij leggen onze kids uit waarom testen zo belangrijk is en dat het ook nodig is om andere mensen niet te besmetten. Zeker als ze kwetsbaar zijn, maar ook naar ouderen toe."
3. Geef het goede voorbeeld
Deelnemers beschrijven dat het helpt om samen te testen of het goede voorbeeld geven. Hierbij noemen ze ook dat de houding van de ouder belangrijk is.
"Er doet altijd iemand van ons (de ouders) mee, dan wordt het haast een feestje. 't Is niet dat we weer moeten, maar dat we weer mogen. We doen er iets goeds mee."
4. Maak testen leuker
Deelnemers beschrijven creatieve manieren om het zelftesten leuker of makkelijker te maken. Ze maken gebruik van afleiding, geven het kind juist zelf de regie of maken er een speelse activiteit van. Anderen koppelen het doen van de test aan een gevolg, zoals naar buiten mogen of een beloning, zoals een snoepje.
"Kind houdt de hand van ouder 1 vast, ouder 2 neemt rustig de test af. Ouder 1 leidt ook een beetje af door met het kind te praten."
"Mijn man bouwt een teststraat en dan komen we allemaal langs, met een grapje over een afspraak en op tijd zijn."
5. Luchtig houden
Ongeveer een kwart van deelnemers zegt testen bij kinderen makkelijk te vinden door hun eigen houding ten opzichte van zelftesten, bijvoorbeeld doordat ze er zelf geen probleem van maken of rustig blijven. Ook proberen deelnemers om kinderen aan te moedigen of te stimuleren.
"Gewoon samendoen. Zelf laten uitvoeren. Niet problematiseren. Iets wat er nu eenmaal bij hoort tijdens een pandemie. En zo erg is het niet, het kriebelt hooguit."
6. Geef het kind de regie
Deelnemers die zelftesten bij kinderen makkelijk vinden, benoemen ook dat ze hun kind(eren) de regie geven als bewuste strategie.
Acties die zelftesten bij kinderen makkelijker kunnen maken
Het afnemen van zelftesten bij kinderen kunnen we opdelen in verschillende fasen. Bij elke fase geven deelnemers voorbeelden van acties die deze fase makkelijker kunnen maken. Deze vatten we hieronder samen:
| Fase | Voorbeelden van acties |
|---|---|
| Voorbereidingen |
|
| Afname van de test |
|
| Afleiden tijdens afname van de test |
|
| Na de test |
|
Houding kind zelf maakt testen makkelijk
Bijna een derde van de ouders beschrijft dat niet hun eigen (strategische) inzet, maar dat de houding van hun kind zelf ten opzichte van de zelftest het testen makkelijk maakt. Zo geven ouders aan dat testen makkelijk is omdat hun kind het geen probleem vindt, het inmiddels wel gewend is of gewoon goed meewerkt. Ouders zeggen dat hun kind het belang van de zelftest inziet, of dat hun kind de zelftest leuk of interessant vindt.
"Ze doet het zelf en ze vindt het wel interessant om te doen, met dat buisje en die druppeltjes. Het is elke keer een soort scheikundig proefje."
"Kinderen doen dit uit zichzelf al omdat school het zo makkelijk en normaal voor ze maakt en omdat ze graag naar school willen. Online onderwijs vinden ze echt niets. Dus ze hebben intrinsieke motivatie."
"Mijn zoon is 10 en heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Hij vindt dat hij dit verplicht is aan zijn klasgenootjes en opa en oma. Hij komt er uit zichzelf al mee, dus ik hoef er niks voor te doen."
Zelftesten gratis verstrekken
Deelnemers benoemen dat testen makkelijk is doordat ze testen in huis hebben of omdat ze gratis zijn en door school verstrekt worden. Ook onder deelnemers die testen moeilijk vinden, worden kosten als een reden genoemd.
Tips voor beleid en communicatie
Tips voor beleid en communicatie
- Communicatie over het testbeleid is belangrijk; communiceer duidelijk vanuit de ontvanger ('wat moet je als ouder en als kind wanneer doen en waarom'). Benadruk hierbij ook dat testen bij klachten nodig blijft, ongeacht of een kind wel of niet gevaccineerd is.
- Ouders vinden testen bij kinderen moeilijk als het kind dit niet wil. Reik ouders strategieën aan die testen makkelijk maken. Bijvoorbeeld: maak er een gewoonte van, geef uitleg of het goede voorbeeld of maak testen leuker. Bij oudere kinderen: stimuleer autonomie en eigen verantwoordelijkheid.
- Deelnemers testen vaker wanneer zij dit effectief vinden. Benadruk daarom hoe en waarom het zelftestbeleid voor schoolgaande kinderen werkt en welke bijdrage dit levert aan het terugdringen van het virus. Benoem hierbij de voordelen voor de samenleving (bijv. medeburgers, medeleerlingen, leraren) en de voordelen voor het individu.
- Deelnemers testen vaker wanneer zij dit makkelijk vinden. Maak daarom testen in elke situatie zo gemakkelijk mogelijk; blijf gratis zelftesten aanbieden op scholen.
- Communicatie via een campagne, flyer en websites is niet genoeg. Stimuleer het maatschappelijk middenveld (bijv. scholen, sportverenigingen, buitenschoolse opvang e.d.) om meer verantwoordelijkheid te nemen voor implementatie, bijvoorbeeld door het uitdelen van zelftesten en kennis aan te bieden over strategieën die testen makkelijk maken.
In de 18e ronde van het vragenlijstonderzoek stelden we 2.515 deelnemers de volgende vraag: 'Hoe moeilijk of makkelijk vindt u het om bij kinderen vanaf groep 6 twee keer per week een zelftest te doen?' Deelnemers konden vervolgens kiezen uit de antwoorden 'heel moeilijk', 'moeilijk', 'neutraal', 'makkelijk', 'heel makkelijk' of 'niet van toepassing'. Hierop gaven 905 deelnemers (43%) als antwoord '(heel) makkelijk'. Aan hen werd de volgende open vraag gesteld: 'Kunt u aangeven hoe u dit aanpakt? Ouders en kinderen die hier meer moeite mee hebben, kunnen hier mogelijk mee worden geholpen.' 761 deelnemers (84%) gaven hier antwoord op.
Daarentegen gaven 737 (35%) deelnemers aan dit (heel) moeilijk te vinden. Deze deelnemers kregen als vervolg de volgende open vraag: 'Kunt u aangeven wat u moeilijk vindt bij het doen van zelftesten? U kunt hierbij zowel denken aan dingen die u zelf moeilijk vindt als aan dingen die voor uw kind moeilijk zijn.' 682 deelnemers (93%) gaven hier antwoord op.