Wat houdt het nieuwe besluit in?

Dit besluit is een uitbreiding van de al bestaande regulering. Daarin werd alleen naar producten die energie gebruiken gekeken (zoals huishoudelijke elektrische apparaten). Nu gaat het over meer producten (o.a. textiel, bouwmaterialen, verpakkingen en chemische stoffen). Het ontwikkelen van duurzame producten is een belangrijke stap naar het doel om een klimaatneutraal continent te worden.

Via dit besluit wordt geprobeerd om duurzame producten de norm te maken. Met het plan van aanpak wil de Europese Commissie:

• Bedrijven aanmoedigen producten te ontwerpen die duurzamer, meer circulair en energiezuiniger zijn. De Commissie kan bijvoorbeeld minimumeisen aan producten stellen.
• Burgers en bedrijven helpen keuzes te maken bij het kopen van producten die goed zijn voor het milieu. Dit kan bijvoorbeeld door ze beter te informeren.
• Het weggooien van onverkochte consumentenproducten voorkomen.
• Duurzaamheidseisen stellen aan overheidsaankopen om zo de vraag naar duurzame producten te vergroten.

Ecologisch ontwerp

Ecologisch ontwerpen (ecodesign) is een belangrijk onderdeel van het nieuwe besluit. Het moet ervoor zorgen dat:

• Producten zo lang mogelijk mee kunnen gaan en te repareren zijn.
• In producten zo weinig mogelijk stoffen gebruikt worden die moeilijk of niet te recyclen zijn. 
• Bij het maken en gebruiken van een product zo weinig mogelijk energie gebruikt wordt.
• Producten makkelijk uit elkaar gehaald kunnen worden om ze te recyclen.
• Producten een zo klein mogelijke invloed hebben op het milieu (o.a. CO2 carbon dioxide (carbon dioxide)-voetafdruk).
• Producten minder afval geven. Bijvoorbeeld afval van verpakkingen.

Relatie met Safe- and Sustainable-by-Design

Dit besluit draait om ecologisch ontwerpen van duurzame producten. Dit komt nauw samen met de doelen van Safe- and Sustainable-by-Design (SSbD) van chemische stoffen, producten en productieprocessen. SSbD gaat dus ook over nanomaterialen, nanoproducten en productie van nanomaterialen. Uiteindelijk moeten de veilige én duurzame chemische stoffen ook leiden tot veilige en duurzame producten en fabricage. Ecologisch ontwerp lijkt meer te gaan over alleen de duurzaamheid en het eindproduct.

Het Joint Research Centre (JRC Joint Research Centre (Joint Research Centre)) heeft op aanvraag van de Europese Commissie een eerste versie van een raamwerk voor SSbD gemaakt. Hierin zijn acht ontwerpregels voor SSbD opgenomen. De regels uit deze lijst die gaan over duurzaamheid lijken op de regels van ecologisch ontwerp. Daarmee is er voor een deel overlap tussen SSbD en ecologisch ontwerp.

Welke producten als eerste aanpakken?

De Europese Commissie houdt eind 2022 een openbare raadpleging over het besluit Regulering Ecologisch Ontwerp en Duurzame Producten. Dit om vast te stellen welke producten als eerste aangepakt moeten worden. Burgers en belanghebbende kunnen dan hun mening geven. Uit een eerste beoordeling door de commissie blijkt dat productcategorieën zoals textiel, meubels, matrassen, banden, detergentia, verven en smeermiddelen grote milieueffecten hebben. Hetzelfde geldt voor tussenproducten zoals ijzer, staal en aluminium. Daarom lijkt daar de meeste ruimte voor verbetering en zijn het geschikte kandidaten voor het eerste werkplan.

Wat betekent dit voor nanomaterialen?

De verordening voor ecologisch ontwerp noemt nanomaterialen niet apart. Juridisch gezien vallen nanomaterialen onder chemische stoffen. Met ecologisch ontwerp zijn maatregelen mogelijk om de aanwezigheid van chemische stoffen in producten te beperken. Dit kan dus ook invloed hebben op het toegestane gebruik van nanomaterialen in producten.

Tegelijkertijd kunnen nanomaterialen zorgen dat er minder chemische stoffen nodig zijn om dezelfde producten te maken. Er moet hierbij wel gekeken worden of er met deze nieuwe materialen nieuwe nanospecifieke duurzaamheidspunten aandacht verdienen. Dit omdat nanomaterialen anders zijn dan klassieke chemische stoffen.

Wat vindt het RIVM?

De commissie heeft in de Green Deal doelen gezet om klimaatverandering en het belasten van het milieu tegen te gaan. In de uitwerking hiervan zijn een groot aantal strategieën en actieplannen ontwikkeld. De onderlinge verbinding tussen de verschillende strategieën, actieplannen en acties zou beter kunnen. Een voorbeeld hiervan is de relatie tussen SSbD en ecologisch ontwerp.

Een geïntegreerde aanpak van duurzaamheid, circulariteit en veiligheid is nu belangrijk. Dat kan leiden tot één oplossing in plaats van drie losse oplossingen. Het is belangrijk dat iedereen daarvoor dezelfde woorden gebruikt. Een duidelijke uitleg van het verschil en de overeenkomst tussen ‘Sustainable-by-Design’ en ‘ecologisch ontwerp’ helpt daarbij. Helaas ontbreekt dit op het moment nog.

Er is nog geen specifieke analyse voor nanomaterialen gedaan. Zo’n analyse is nodig om zicht te krijgen in welk van de genoemde productcategorieën voor nanomaterialen de meeste winst is te behalen. Hiermee wordt dan duidelijk of en waar nanospecifieke verbeteringen nodig zijn.