Bij de Plas van Heenvliet in de provincie Zuid-Holland zijn de zuidoostelijke oevers opgehoogd met thermisch gereinigde grond (TGG). In de toekomst worden de plas en de omgeving ingericht als recreatiegebied waar mensen kunnen wandelen, zwemmen en vissen. In opdracht van de DCMR Milieudienst Rijnmond (Milieudienst Rijnmond) milieudienst Rijnmond heeft het RIVM onderzocht of er stoffen uit de TGG vrijkomen en of er als gevolg hiervan sprake is van gezondheidsrisico’s en risico’s voor het milieu. Ook is er gekeken of verontreinigingen uit de TGG zich hebben verspreid naar het grond- en oppervlaktewater.

Wat is er onderzocht?

In de toekomst wordt de Plas van Heenvliet en de directe omgeving gebruikt als recreatiegebied met aandacht voor de ecologische kwaliteit. Mensen kunnen er onder andere wandelen, zwemmen en vissen. Daarom zijn de TGG en het oppervlaktewater beoordeeld voor deze activiteiten. Het RIVMRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu heeft op basis van eerder verrichte onderzoeken beoordeeld of het gebruik van TGG bij de plas van Heenvliet mogelijk risico’s op kan leveren voor milieu of gezondheid. Hiervoor hebben we antwoord gegeven op de volgende vragen:

  • Wat zijn de gezondheidsrisico’s als gevolg van toepassing van TGG voor de beoogde recreatiefunctie (incl. zwemmen en vissen) bij de Plas van Heenvliet?
  • Wat zijn de ecologische risico’s in de plas als gevolg van toepassing van TGG?
  • Wat zijn de risico’s voor verspreiding van verontreinigingen via grondwater naar de omgeving en het oppervlaktewater? En geeft dit eventuele gezondheidsrisico’s?
  • Wat zijn de risico’s voor (huis)dieren die bij de plas verblijven of ermee in contact komen? 
  • Kan de TGG blijven liggen en welke maatregelen kunnen er genomen worden om eventuele risico’s voor bodem, grondwater en oppervlaktewater te beperken?

In deze studie is de kwaliteit van het grondwater, het oppervlaktewater en de bodem beoordeeld in het licht van deze vragen. In de rapportage wordt niet beoordeeld of de toegepaste TGG voldoet aan wet- en regelgeving. Voor de volledigheid is de wet- en regelgeving wel beschreven in de rapportage. De beoordeling richt zich uitsluitend op de huidige kwaliteit van het grondwater, het oppervlaktewater en de bodem en niet op de toekomstige kwaliteit. 

Welke stoffen zijn onderzocht?

De DCMR Milieudienst Rijnmond (Milieudienst Rijnmond) en de Combinatie Plas van Heenvliet hebben de TGG, het grondwater en het oppervlaktewater  laten onderzoeken. Het RIVM heeft de kwaliteit van deze studies beoordeeld en op basis daarvan een risicobeoordeling uitgevoerd.

De volgende stoffen zijn in het onderzoek onderzocht: zouten (zoals sulfaat, chloride, bromide en ammonium), metalen (zoals koper, nikkel, lood, vanadium en zink) en organische verontreinigingen (zoals perfluorverbindingen (PFAS Per- en polyfluoralkylstoffen (Per- en polyfluoralkylstoffen)), Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAKs Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen)) en Polychloorbifenyl (PCB polychlorobiphenyls (polychlorobiphenyls)polychlorobiphenyls’s)).

Kan direct contact met TGG gezondheidseffecten veroorzaken?

Nee, er zijn geen gezondheidseffecten te verwachten als gevolg van direct contact  met de verontreinigde stoffen in TGG. Volgens wetgeving moet de TGG na gebruik worden afgedekt met een laag grond. De grond moet een goede kwaliteit voor recreatie hebben. Bij een juiste toepassing van deze grond met een minimale laagdikte van 0,5 meter is het risico op direct contact met de TGG verwaarloosbaar. Onder direct contact verstaan we: huidcontact, het inslikken gronddeeltjes of het inademen van verontreinigde dampen. Uit voorzorg is er ook gekeken naar mogelijke risico’s als er wel sprake zou zijn van direct contact  met de TGG. Ook hieruit blijkt dat er geen gezondheidseffecten worden verwacht. 

Kan zwemmen in de plas van Heenvliet gezondheidseffecten veroorzaken?

Nee, er zijn geen gezondheidseffecten te verwachten van zwemmen in de Plas van Heenvliet. Wel vindt het RIVMRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu het belangrijk  dat de kwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater de komende jaren in de gaten wordt gehouden. Het is namelijk niet uit te sluiten dat vervuilende stoffen uit TGG in de toekomst via de bodem en het grondwater in het oppervlaktewater terechtkomen.

Kan ik vissen in de plas van Heenvliet?

Ja, u kunt vissen in de Plas van Heenvliet. Wel wordt afgeraden om de gevangen vis uit de Plas van Heenvliet te gebruiken voor eigen consumptie. In de bodem van de plas is namelijk een verhoogde concentratie aan PCBpolychlorobiphenyls’s aangetroffen. PCB’s kunnen worden opgenomen in vissen en door consumptie van deze vissen worden mensen hieraan blootgesteld. Deze blootstelling kan voor gezondheidsrisico’s zorgen. Er bestaat geen relatie tussen de aanwezigheid van de PCB’s en de toepassing van TGG omdat de PCBs niet zijn aangetroffen in de TGG.

Wat zijn de milieurisico's van TGG bij de plas van Heenvliet?

Als gevolg van het gebruik van TGG zijn er stoffen in het grondwater terecht gekomen. Deze stoffen hebben lokaal een effect op planten en dieren in de bodem en het grondwater. Het effect kan optreden voor een beperkt aantal stoffen namelijk, nikkel, zink, vanadium, paracresol en fenol. Het effect is beperkt tot enkele meetpunten rondom de Plas van Heenvliet. 

Uit de studies blijkt dat er stoffen in het oppervlaktewater aanwezig zijn waardoor wel risico’s optreden bij planten en dieren die in het water leven. Die risico’s worden niet veroorzaakt door het gebruik van TGG. Waardoor deze risico’s wel kunnen optreden is niet onderzocht en onbekend.

Kan ik mijn hond in de plas van Heenvliet laten zwemmen?

Ja, u kunt uw hond laten zwemmen in de plas van Heenvliet. De blootstelling door het drinken van oppervlaktewater is zeer beperkt en vormt geen gezondheidsrisico’s voor de hond.

Aan welke kwaliteitseisen moet worden voldaan als TGG wordt gebruikt bij de aanleg van de plas van Heenvliet?

Bij de toepassing van TGG moet deze voldoen aan de volgende normen uit het Besluit bodemkwaliteit en de Regeling bodemkwaliteit:

  • de TGG moet voldoen aan de Maximale Waarden Industrie uit de Regeling bodemkwaliteit;
  • de TGG wordt getoetst aan de Emissietoetswaarden uit de Regeling bodemkwaliteit. Als de Emissietoetswaarden worden overschreden moet een aanvullend onderzoek worden gestart naar het uitspoelen van evrontreinigingen uit de TGG. Deze uitspoeling moet voldoen aan de Maximale Emissiewaarden voor grootschalige bodemtoepassingen uit de Regeling bodemkwaliteit;
  • de kwaliteit van de laag grond bovenop TGG moet voldoen aan (Lokale) Maximale Waarden voor hergebruik van grond.

In afstemming met de gemeente Brielle heeft de Combinatie Plas van Heenvliet aanvullende acceptatievoorwaarden voor PFAS- houdende grond vastgesteld. De grond mag bij toepassing maximaal 2,5 µg/kg kilogram (kilogram)kilogram PFOA perfluoroctaanzuur (perfluoroctaanzuur)perfluoroctaanzuur, 2,5 µg/kg PFOS perfluoroctaansulfonaten (perfluoroctaansulfonaten)perfluoroctaansulfonaten en 1 µg/kg GenX bevatten. Voor meer informatie verwijzen wij u door naar:  https://www.dcmr.nl/onderwerpen/pfas-dossier.html

Omdat de plas na 1987 is aangelegd geldt ook de zorgplicht uit de wet bodembescherming en het Besluit bodemkwaliteit. De zorgplicht houdt in dat verontreiniging of aantasting van de bodem zo veel mogelijk moet worden voorkomen. Als zich toch een verontreiniging van de bodem heeft voorgedaan, moeten de gevolgen worden beperkt en de verontreiniging zoveel mogelijk ongedaan worden gemaakt door:

  1. Inzicht te geven in de verontreinigingssituatie, bron en emissie;
  2. De risico’s voor mens en milieu en ten gevolge van verspreiding in grondwater in kaart brengen;
  3. Indien nodig: Aanpak voor herstel maken.