Toekomstverkening gezond en veilig werken

Om inzicht te krijgen in de impact op de gezondheid en veiligheid op het werk in de komende 20 jaar, hebben het RIVM en TNO in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW Sociale zaken en werkgelegenheid (Sociale zaken en werkgelegenheid)) inzicht gegeven in de externe toekomstige ontwikkelingen en de impact daarvan op de gezondheid en veiligheid op het werk. Het project bracht een reeks ontwikkelingen aan het licht die van invloed zullen zijn op de gezondheid en veiligheid op het werk. De vergrijzing, globalisering, toenemend individualisme, robotisering, de energietransitie en de wildgroei aan regels (juridisering) zijn enkele voorbeelden van deze ontwikkelingen. De meeste van deze ontwikkelingen zijn met elkaar verbonden in hun optreden en impact. Als eerste stap is een horizonscan uitgevoerd. Daarna verschenen de rapporten De impact van maatschappelijke ontwikkelingen op de psychosociale arbeidsbelasting van werkenden(PDF) (2024) en Technologieradar Gezond en Veilig Werken (2025) De komende jaren zal er verder worden ingegaan op toekomstige ontwikkelingen.

Toekomstverkenning screening en vroege opsporing

De Nederlandse overheid biedt verschillende bevolkingsonderzoeken aan. Deze zijn bedoeld voor het vroegtijdig opsporen van ziekten zodat er snel kan worden behandeld. Denk hierbij aan bevolkingsonderzoeken naar verschillende vormen van kanker (zoals borstkanker en darmkanker) en bevolkingsonderzoeken naar specifieke ziekten bij ongeboren en pasgeboren kinderen (bijvoorbeeld de hierprikscreening). Het toekomstige aanbod van deze screenings wordt beïnvloed door verschillende ontwikkelingen, waaronder de vergrijzing, economische en technologische ontwikkelingen en maatschappelijke opvattingen. In deze verkenning wordt het traject van deze ontwikkelingen en hun mogelijke impact op bevolkingsonderzoeken verkend.

Toekomstverkenning palliatieve zorg

Palliatieve zorg omvat alle zorg en ondersteuning voor mensen met ongeneeslijke ziekten en hun naasten. Het doel is om de best mogelijke kwaliteit van leven voor deze personen te garanderen. In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)) heeft het RIVM in nauwe samenwerking met relevante stakeholders een visie ontwikkeld op de toekomst van de palliatieve zorg in Nederland. In deze verkenning worden in drie toekomstscenario's de palliatieve zorg in 2050 vanuit verschillende perspectieven beschreven. In het eerste scenario staan gemeenschappen in de samenleving centraal, waarbij solidariteit en wederzijdse zorg voorop staan. Het tweede scenario richt zich op het individu en legt de nadruk op persoonlijke autonomie bij het bepalen van wat kwaliteit van leven is. In het derde scenario ligt de focus op professionals, die zorgen voor optimale en efficiënte zorg voor mensen in nood. Deze scenario's laten zien dat de perspectieven op de toekomst van de palliatieve zorg uiteenlopen en dat er meerdere oplossingen mogelijk zijn.

Nederland heeft een rijke en lange traditie in het uitvoeren van toekomstverkenningen. Dit begon al direct na de Tweede Wereldoorlog, in de periode van de wederopbouw. In 1945 werd onder leiding van Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen het Centraal Planbureau (CPB Centraal Planbureau (Centraal Planbureau)) opgericht. Sindsdien volgden vele andere organisaties in het maken van hun eigen toekomstverkenningen, zoals PBL Planbureau voor de Leefomgeving (Planbureau voor de Leefomgeving), SCP Sociaal en Cultureel Planbureau (Sociaal en Cultureel Planbureau), CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek), KNMI Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut), STT, WRR. De diversiteit van de toekomstverkenningen die zij vertegenwoordigen is enorm, zowel wat betreft hun rol in het beleidsvormingsproces als hun aard (bijvoorbeeld meer kwalitatief of kwantitatief). Ook het RIVM heeft een goede staat van dienst op het gebied van het maken van toekomstverkenningen. Na de publicatie van de milieuverkenning in 1988 "Zorg voor morgen" publiceerde het RIVM in 1993 haar eerste verkenning naar de volksgezondheid. Waar relevant en mogelijk zoekt het RIVM nauwe samenwerking met de andere landelijke organisaties die een PHFS maken. Het RIVM is een groot voorstander van een intensieve uitwisseling van ervaring en expertise op het gebied van toekomstverkennen.