Er is geen blauwdruk voor het uitvoeren van een toekomstverkenning, of hoe en wanneer de grote verscheidenheid aan beschikbare methoden moet worden toegepast. Elk onderwerp en onderzoek heeft vaak zijn eigen kenmerken en onderzoeksvraag die een aanpak op maat vereisen. Er zijn echter gemeenschappelijke elementen in de verschillende toekomstverkenningen.
Toekomstverkenningen
Het RIVM heeft met de VTV (Volksgezondheid Toekomst Verkenning ) veel ervaring met het uitvoeren van een toekomstverkenning op het gebied van volksgezondheid en zorg. In de meeste landen is het echter niet gebruikelijk om regelmatig, uitgebreide toekomstverkenningen op het gebied van de volksgezondheid uit te voeren. Mede gedreven door de substantiële toekomstige demografische en maatschappelijke veranderingen waarmee veel landen worden geconfronteerd, groeit de belangstelling voor dergelijke studies. Het VTV-team van het RIVM houdt zich daarom ook bezig met het delen van ervaringen en capaciteitsopbouw. Daarom investeert het RIVM in het uitbreiden van actuele expertise, in samenwerkingen en in innovaties.
Wat is toekomstverkennen?
Strategische toekomstverkenningen zijn een systematische en proactieve benadering van het verkennen van en anticiperen op toekomstige trends, uitdagingen en kansen om de besluitvorming en strategieontwikkeling te informeren. Het omvat een combinatie van technieken en methoden, zoals scenarioplanning en trendanalyse, met een sterke betrokkenheid van belanghebbenden. Hiermee wordt inzicht verkregen in de complexe en onzekere krachten die de toekomst vormgeven, en om bruikbare input en aanbevelingen voor organisaties te ontwikkelen. Er is geen algemeen aanvaarde definitie van wat toekomstverkennen precies is. Bij het RIVM gebruiken we de volgende definitie: "Strategisch toekomstverkennen is een gestructureerde en systematische manier om inzichten te krijgen in de toekomst en deze te gebruiken om te anticiperen op mogelijke kansen en uitdagingen.
INnovation in FOresight Methods (INFORM)
Het belangrijkste doel van INFORM is het identificeren, toepassen en evalueren van innovatieve methoden om de toekomst van de volksgezondheid te verkennen. Het is met name gericht op methoden die het RIVM nog niet toepast. Zo bouwen we aan toekomstbestendige en wetenschappelijk up-to-date methoden en processen. INFORM is onderdeel van het Strategisch Programma RIVM.
Handboek Toekomstverkennen: een stap-voor-stap handleiding
We zien een toenemende belangstelling voor het doen van toekomstverkenningen, en daarmee een toenemende behoefte om beter begeleid te worden door de verschillende stappen van het doen van een toekomstverkenning. Toekomstverkennen heeft een sterk ambachtelijk karakter, waarbij ervaring en brede expertise essentieel zijn. Ook het ontbreken van een wetenschappelijke discipline voor vooruitziendheid, laat velen in verwarring over hoe ze een toekomstverkenning moeten uitvoeren. Het RIVM werkt daarom aan een handboek Toekomstverkennen volksgezondheid en zorg, dat mensen ondersteunt die een verkenning willen uitvoeren, maar nog niet helemaal bekend zijn met alle facetten die erbij komen kijken. Dit handboek zal in 2025 door het RIVM worden gepubliceerd.