Cold Chain
Vaccins zijn meestal van biologische oorsprong en zijn daarom veel gevoeliger voor temperatuur en licht dan de meeste gewone geneesmiddelen. Temperatuur en licht hebben directe invloed op de stabiliteit en houdbaarheid van vaccins. In het algemeen geldt: vaccins behouden hun kwaliteit alleen, wanneer zij in het donker bewaard worden op een temperatuur tussen de 2 en 8°C. Het handhaven van de juiste bewaarcondities is van essentieel belang voor de kwaliteit van deze geneesmiddelen. Dit geldt voor de gehele logistieke keten van vaccins, sera en immunoglobulinen, dus voor transport en opslag zowel bij de fabrikant, de groothandel en de afnemer. Dit alles noemen we de Cold Chain, oftewel de Koude Keten.
Hoe garandeert DVP (Dienst Vaccinvoorziening en Preventieprogramma's) een constante temperatuur tussen 2 en 8°C in de gekoelde opslag?
Elke koelkast of koelcel waarin vaccins, sera of immunoglobulinen wordt opgeslagen, moet voordat deze in gebruik genomen wordt, worden getest. Het geheel van testen wordt “validatie” genoemd. Met de validatie wordt aangetoond en vastgelegd dat het betreffende apparaat op de juiste wijze functioneert, dat alle locaties binnen de koelcel voldoen aan de temperatuureis en dat de temperatuur constant is.
De insteltemperatuur van de koeling wordt op 5°C gezet, zodat er zowel naar boven als naar beneden een marge is van 3°C tot de respectievelijke maximum- en minimumtemperatuur. Tijdens gebruik van de koelruimte worden er één of meerdere temperatuurloggers geplaatst die de temperatuur continu monitoren en registreren. In geval er een temperatuurafwijking plaatsvindt, treedt het alarmeringssysteem in werking en wordt zo snel mogelijk actie genomen.
Hoe wordt de cold chain gehandhaafd tijdens transport?
Actieve koeling
Bij actieve koeling creëert een koelmotor gekoelde lucht die in de ruimte geblazen wordt. Het voordeel hiervan is dat de temperatuur in de ruimte gemakkelijk geregeld en (zelfs ‘real time’) gemonitord kan worden. Nadeel van actieve koeling is dat het product zelf onbeschermd is. Bij overdracht van de ene naar de andere schakel in de logistieke keten kan de temperatuur van het product variëren. Actieve koeling is dus vooral geschikt voor een logistieke keten met weinig overdrachtspunten.
Passieve koeling
Bij passieve koeling wordt gebruik gemaakt van een geïsoleerde verpakking met koelelementen. Hoe beter de isolatie van de verpakking, hoe langer het product gekoeld blijft. Afhankelijk van de lengte van het transport en de risico’s onderweg wordt er eventueel een temperatuurlogger met de zending meegestuurd om achteraf de transporttemperatuur te kunnen uitlezen en te controleren. Bij een logistieke keten waarin het product van de ene naar de andere schakel wordt overgedragen, heeft passieve koeling het voordeel dat de temperatuur van het product stabieler kan blijven dan met actieve koeling. De tijdsduur van koeling kan echter een beperking vormen.