Steeds meer Nederlanders maken gebruik van een zelftest. Uit onderzoek van het RIVM (januari 2022) blijkt dat twee derde van de deelnemers een zelftest heeft gedaan. Ook mensen met klachten die passen bij corona doen vaker een zelftest, soms in combinatie met een PCR-test. De kosten voor een zelftest variëren, maar wat vinden mensen van deze kosten? En welke rol speelt onze mening over de kosten in het gebruik van zelftesten?
Samenvatting
Samenvatting
42% procent van de onderzoeksdeelnemers vindt een zelftest (heel) duur; 12% van de deelnemers vindt de zelftest (heel) goedkoop. Dit is niet alleen bij laagopgeleiden het geval, maar ook bij mensen met een hoog opleidingsniveau met gemiddeld meer financiële draagkracht. Deelnemers die zelftesten duur vinden, nemen minder vaak een zelftest af bij klachten. Maar ze laten 'het duur vinden' niet van invloed zijn op het testen voorafgaand aan een bezoek. Kortom, de kosten van een zelftest lijken een barrière te zijn voor zelftesten bij klachten, ook bij mensen met gemiddeld een hoger inkomen.
- Bij de analyses is gebruik gemaakt van twee datasets:
- Trendonderzoek RIVM Corona Gedragsunit (ronde 24, 25-31 januari 2022). Dit onderzoek is representatief voor de Nederlandse bevolking (zie toelichting).
- Vragenlijstonderzoek RIVM Corona Gedragsunit en GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst)’en naar gedrag, welzijn en draagvlak (ronde 18, 19-23 januari 2022). Dit onderzoek is demografisch niet representatief voor de Nederlandse bevolking (zie toelichting), maar het is wel geschikt voor verklarende gedragsanalyses.
- Opleidingsniveau wordt in verband gebracht met financiële draagkracht en Sociaal Economische Status (SES).
Advies (zelf)testen
Het advies over (zelf)testen ten tijde van dit onderzoek (maart 2022) was als volgt: wie klachten had die passen bij corona, in de buurt was geweest bij iemand met corona, terugkwam uit het buitenland, ergens op bezoek ging of bezoek ontving, werd op dat moment gevraagd om een (zelf)test te gebruiken. Leerlingen vanaf groep 6, studenten en leraren werden uit voorzorg gevraagd om twee keer per week een zelftest te doen voordat zij naar school gingen. Deze groepen ontvingen van Rijksoverheid gratis zelftesten (het preventief testen in het onderwijs is per 23 maart 2022 komen te vervallen, red.). Rijksoverheid deelde ook via het Armoedefonds en de Voedselbank gratis zelftesten uit aan sociale minima in Nederland en in een selectie van wijken met een lage vaccinatiegraad en hoge besmettingsaantallen. Zelftesten zijn te koop bij onder andere supermarkten en drogisten; de prijzen voor zelftesten variëren per aanbieder.
Zelftesten bij klachten en voor een bezoek
Welke mensen maken gebruik van zelftesten bij klachten en voorafgaand aan een bezoek? Om deze vraag te beantwoorden kijken we naar de resultaten van het representatieve trendonderzoek. Kenmerken van mensen die zelftesten gebruiken bij klachten (niet door een onderliggende aandoening), en zelftesten gebruiken voorafgaand aan een bezoek komen overeen, zoals leeftijd en opleiding. Jongere deelnemers gebruiken vaker zelftesten dan oudere deelnemers. Hoogopgeleiden gebruiken ook vaker een zelftest dan midden- en laagopgeleiden. Een reden kan hiervoor zijn dat hoogopgeleiden meer financiële draagkracht hebben en daardoor eerder overgaan tot het aanschaffen van zelftesten, maar verschillen kunnen ook door andere redenen komen. Het is onbekend of sociale minima die zelftesten gratis ontvangen meegenomen zijn in dit onderzoek.
Grafiek Gebruik van zelftesten voor bezoek
Sla de grafiek Gebruik van zelftesten voor bezoek over en ga naar de datatabelGrafiek 1. Trendonderzoek (ronde 24, 25-31 januari 2022); percentage mensen dat aangeeft een zelftest te gebruiken bij bezoek naar leeftijd, opleiding en geslacht.
Keuze test bij klachten
Sla de grafiek Keuze test bij klachten over en ga naar de datatabelGrafiek 2. Trendonderzoek ronde 24 (25-31 jan ’22): percentage mensen met klachten (niet door onderliggende aandoening) dat aangeeft een test te hebben gedaan bij klachten uitgesplitst naar leeftijd en opleiding. Laten testen betreft een test bij de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst), via een testbedrijf of via de werkgever.
Invloed prijs op testgedrag
Heeft de mening over de prijs van zelftesten invloed op (zelf)testgedrag? Om deze vraag te beantwoorden kijken we naar de resultaten van het vragenlijstonderzoek. Sinds 3 december 2021 is het advies over testen als je klachten hebt veranderd. Je mag nu bij klachten ook een zelftest doen, daarnaast kan je je ook nog steeds laten testen bij de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst). In de 18e ronde van het vragenlijstonderzoek stelden we 44.227 deelnemers de vraag hoe goedkoop of duur zij zelftesten vinden. Deelnemers konden vervolgens kiezen uit de antwoorden 'heel goedkoop', 'goedkoop', 'niet goedkoop, niet duur', 'duur', 'heel duur' en 'weet ik niet'.
42% van de respondenten geven aan zelftesten (heel) duur te vinden en 12% (heel) goedkoop. Oudere en hoogopgeleide deelnemers vinden zelftesten minder vaak duur dan jongere, en midden- en laagopgeleide deelnemers. Daarnaast is gevraagd of deelnemers de zelftesten zelf hebben gekocht of hebben gekregen (bijvoorbeeld via werk of school). Er bleek geen verschil tussen opleidingsniveaus in de manier waarop deelnemers aan zelftesten zijn gekomen.
Grafiek kosten van zelftesten
Sla de grafiek Beleving van kosten voor zelftesten over en ga naar de datatabelGrafiek 3. Vragenlijstonderzoek (ronde 18, 19-23 januari 2022): percentage mensen dat aangeeft zelftesten (heel) goedkoop of (heel) duur te vinden naar opleidingsniveau en leeftijd. Hierbij zijn deelnemers die geen mening hadden (17,9% van totaal) buiten beschouwing gelaten. Deelnemers met een laag opleidingsniveau en deelnemers ouder dan 70 jaar hadden vaker geen mening over de kosten van zelftesten (respectievelijk 24,4% en 26,4%).
Relatie tussen zelftesten 'duur vinden' en gebruik van zelftesten bij klachten
Deelnemers die zelftesten (heel) duur vinden, maken minder gebruik van zelftesten bij klachten. 'Het duur vinden' speelt geen rol bij het testen voorafgaand aan een bezoek.