Bij de verbranding van hout in een houtkachel, barbecue of vuurkorf, komt rook vrij. In deze rook zitten stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Bijvoorbeeld fijnstof, koolmonoxide, VOS vluchtige organische stoffen (vluchtige organische stoffen), PAKs Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen ) en roet. In welke mate deze stoffen schadelijk zijn voor de gezondheid, hangt af van de blootstelling, lichamelijke omstandigheden en samenstelling van de rook.

Blootstelling aan houtrook

Mensen kunnen zowel in huis als daarbuiten houtrook inademen en overlast ervaren.   Hoeveel houtrook ingeademd wordt, hangt onder andere af van:

  • Hoeveel houtrook er op dat moment in de lucht zit. 
  • Hoe diep de rook wordt ingeademd. (dieper bij activiteit).

De meeste houtstook vindt plaats in de wintermaanden. In de zomer gaat het vooral om vuurkorven en barbecues. Hoeveel houtrook er op een bepaalde plek in de lucht zit wordt sterk bepaald door houtstook in de directe omgeving. Dichtbij een houtvuur is dat meer dan wat verder weg. 

Toch blijkt het effect van (blootstelling aan) houtrook veel minder lokaal dan gedacht. Uit het Samenwerking Houtrookonderzoek blijkt dat er sprake is van een zogenaamde buurtblootstelling. Deze  buurtblootstelling kijkt niet alleen naar de directe buren, maar naar blootstelling aan alle bronnen in de omgeving , dus ook verder weg. Voor de aanpak van gezondheidsklachten door houtstook moet dus gekeken worden naar een groter gebied en niet alleen naar afzonderlijke bronnen van houtstook vlakbij.

 

Welke stoffen komen vrij bij de verbranding van hout?

Houtrook is een mengsel van verschillende stoffen. Dit zijn onder andere fijnstof, koolmonoxide, vluchtige organische stoffen (VOS), polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAKs) en roet. Hoeveel van deze vervuilende stoffen in de rook zitten kan sterk verschillen. Dat hangt bijvoorbeeld af van het type kachels, het gebruikte hout en van de gebruikers. Lokaal kan de hoeveelheid vervuilende stoffen in de lucht door houtstook flink oplopen. Vooral als de rook blijft hangen door bijvoorbeeld windstil of mistig weer. Bij deze ongunstige weersomstandigheden draagt houtrook bij aan een verslechtering van de luchtkwaliteit. Omdat dit kan leiden tot gezondheidsklachten, is het stookalert ontwikkeld.  Met een stookalert adviseert het RIVM om om die dag geen hout te stoken. Dit kan gezondheidsklachten bij mensen in de omgeving voorkomen.

Wat weten we over de gezondheidseffecten van houtrook? 

Houtrook bestaat uit een mengsel van stoffen. We weten het meest over de schadelijke effecten van fijnstof op de gezondheid. Er komt veel fijnstof vrij bij het verbranden van hout. In Nederland komt er zelfs meer fijnstof vrij bij houtstook dan bij wegverkeer. 

Fijnstof

Blootstelling aan fijnstof kan tot gezondheidsklachten leiden. Mensen met bestaande luchtwegaandoeningen of hart- en vaatziekten, ouderen en kinderen zijn gevoeliger voor houtrook. Zij kunnen meer en eerder klachten ontwikkelen als ze fijnstof inademen. Deze gezondheidseffecten zijn niet specifiek voor houtrook en worden ook gevonden bij bijvoorbeeld blootstelling aan fijnstof door verkeer.

Overzicht literatuur 

Het RIVM heeft een overzicht gemaakt van de wetenschappelijke literatuur naar de gezondheidseffecten van houtrook in huis en buiten. Hoewel er aanwijzingen zijn, is er nog geen duidelijk wetenschappelijk bewijs wat de gevolgen van houtstook zijn voor de volksgezondheid. Sommige wetenschappelijke onderzoeken vinden een verband met gezondheid. Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat er een verband is tussen kortademigheid in rust en toegenomen medicijngebruik voor luchtwegklachten (Samenwerking houtrookonderzoek, 2022). 

Ook buiten Nederland zijn gezondheidseffecten gevonden bij volwassenen en kinderen. Voorbeelden zijn: chronische obstructieve longziekte (COPD), slechtere longfunctie, longontsteking, longkanker, oorontsteking bij kinderen en een lager geboortegewicht. Maar er zijn ook onderzoeken die geen verband vinden tussen blootstelling aan houtrook en effecten op de gezondheid. 

Er is dus nog geen eenduidige conclusie te trekken over de mogelijke gevolgen voor de gezondheid van mensen die in huis en buiten het huis blootstaan aan houtrook. Hiervoor is meer informatie nodig over de daadwerkelijke blootstelling aan houtrook en de effecten.

De Gezondheidsraad beschouwt hinder als een gezondheidseffect. Dus ook hinder door de geur van houtstook.  Geuren afkomstig van open haarden en allesbranders en van  barbecues en vuurkorven zijn samen met geuren van buren de belangrijkste bronnen voor ernstige geurhinder in 2021.