Pieken in totale aantallen sterfgevallen

Het RIVM rapporteert wekelijks het aantal totaal gerapporteerde sterfgevallen op basis van gegevens van het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek (Centraal Bureau voor de Statistiek). In deze totale aantallen sterfgevallen waren er in het seizoen 2023/2024 twee duidelijke pieken. De eerste piek vond plaats in de tweede helft van de COVID-19-verheffing (week 51 2023 met 3.904 sterfgevallen). De tweede piek was het hoogst, met 4.017 sterfgevallen in week 5 2024. Dit was aan het begin van de griepepidemie, die direct na de COVID-19-verheffing startte. Deze piek is lager dan de hoogste pieken in 2022/2023 (4.202 in week 51) en 2021/2022 (4.401 sterfgevallen in week 48). Voorgaande seizoenen (2021/2022 en 2022/2023) lieten ook meerdere pieken in sterfte zien. In deze seizoenen waren juist de eerste pieken (tijdens de COVID-19-verheffing) hoger dan de tweede pieken (tijdens de griepepidemieën). 

Schatten van oversterfte

Op basis van het aantal totaal gerapporteerde sterfgevallen schat het RIVM of er sprake is van oversterfte. Dat betekent dat er meer mensen overlijden in een bepaalde periode dan verwacht op basis van de sterftecijfers in deze periode in voorgaande jaren. Vaak valt oversterfte samen met een bijzondere gebeurtenis. Zoals een griepepidemie, een hitte- of koudegolf of tijdens de coronapandemie. Meer achtergrondinformatie over deze sterftemonitoring staat in het document ‘achtergrond en methoden over de respiratoire surveillance van 2023/2024’ (alleen beschikbaar in het Engels).

Oversterfte in tien weken tijdens het luchtwegseizoen 2023/2024

Tijdens het luchtwegseizoen van 2023/2024 (week 40 2023 tot en met week 20 2024) werd oversterfte waargenomen in tien van de 33 weken. Dit was in: week 44, 45, 49, 50, 51 (2023), 1, 3, 4, 5 en 6 (2024). Vanaf week 49 2023 viel de oversterfte samen met de COVID-19-verheffing en de daaropvolgende griepepidemie. 

Laagste oversterfte sinds start COVID-19-pandemie

De totale oversterfte voor het gehele luchtwegseizoen 2023/2024 was 4.222. Dit was het laagst sinds de start van de COVID-19 pandemie. In de vorige drie luchtwegseizoenen was de totale oversterfte 15.301 (2022/2023), 13.179 (2021/2022) en 7.121 (2020/2021). De oversterfte in 2023/2024 was ook lager dan in de laatste vijf pre-COVID-19 luchtwegseizoenen (7.285 oversterftegevallen gemiddeld van 2014/2015 – 2018/2019). Oversterfte is tijdens het 2023/2024 winterseizoen het meest waargenomen in de leeftijdsgroep 80 jaar en ouder. 

Oversterfte tijdens COVID-19-verheffing en griepepidemie

De totale oversterfte was 2.275 tijdens de 12 weken van de COVID-19-verheffing (week 34 2023 tot en met week 4 2024). De totale oversterfte was 2.050 tijdens de negen weken van de griepepidemie (week 3 – week 11 2024). Dit is lager dan de oversterfte in de vijf griepepidemieën voor de COVID-19- pandemie. Toen was de oversterfte gemiddeld 6.424 gevallen per griepseizoen (2014/2015 – 2018/2019).
 

Figuur 1. Waargenomen en verwachte ('baseline') wekelijkse aantal sterfgevallen van juli 2021 tot en met 19 mei 2024 naar overlijdensdatum. (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek).

Deze figuur toont het wekelijks aantal sterfgevallen van juli 2021 tot en met mei 2024. Uit de figuur blijkt dat het aantal sterfgevallen gedurende meerdere perioden verhoogd was. De hoogste piek in 2023/2024 vond plaats met 4.017 sterfgevallen in week 5 van 2024, wat 548 boven het verwachte basisniveau ligt. Deze piek ligt lager dan de hoogste piek in 2022/2023 (4.202 in week 51 met 884 extra sterfgevallen) en in 2021/2022 (4.401 sterfgevallen in week 48, met 1.296 extra sterfgevallen).

Legenda:

  • Blauwe arcering: verwachte aantal sterfgevallen (berekend op basis van historische gegevens, waarbij extremen zijn uitgesloten).
  • Zwarte lijn: waargenomen aantal sterftegevallen per week.
  • Grijze (verticale) arcering: griepepidemieweken.
  • Oranje arcering: COVID-19-verheffingsweken in Nederland. De COVID-19-epidemie begon in maart 2020. De WHO World Health Organization (World Health Organization ) verklaarde op 5 mei 2023 het einde van de pandemie. 

 

Figuur 2. Historische trends: waargenomen en verwachte ('baseline') wekelijkse aantal sterfgevallen van 2013 tot en met mei 2024 naar overlijdensdatum (ruwe sterftegegevens van het CBS).

Deze figuur laat de trends zien in de wekelijkse sterftecijfers in Nederland van 2013 tot en met mei 2024. Het aantal sterfgevallen vertoont een cyclische trend, waarbij het aantal sterfgevallen in de wintermaanden hoger is dan in de zomermanden. Er was geen griepepidemie in 2020/2021, vandaar het ontbreken van grijze tinten in dat seizoen.

Legenda:

  • Blauwe arcering: verwachte aantal sterfgevallen (berekend op basis van historische gegevens, waarbij extremen zijn uitgesloten).
  • Zwarte lijn: waargenomen aantal sterftegevallen per week.
  • Grijze arcering: griepepidemieweken.
  • Oranje arcering: COVID-19-verheffingsweken in Nederland. De COVID-19-epidemie begon in maart 2020. De WHO verklaarde op 5 mei 2023 het einde van de pandemie. 

Inhoudsopgave surveillance luchtweginfecties

Meer over surveillance luchtweginfecties