Werken in de nacht kan gezondheidsklachten veroorzaken bij werknemers. Dit kan gaan om gezondheidsklachten die op korte termijn ontstaan (o.a. vermoeidheid, spijsverteringsproblemen) maar het kan ook zijn dat gezondheidsproblemen pas na langere tijd ontstaan (slaapproblemen, diabetes (type 2) en hart- en vaatziekten). Werken in de nacht verstoort het dag-nachtritme van het lichaam.
Maatregelen
Er zijn op dit moment nog geen maatregelen bekend, waarvan is bewezen dat deze de effecten op de gezondheid verminderen of voorkomen. Om negatieve gezondheidseffecten te voorkomen is het wel van belang het dag-nachtritme van je lichaam zo min mogelijk te verstoren. Na onderzoek (2015) heeft de Gezondheidsraad geconcludeerd dat nachtwerk zoveel mogelijk vermeden moet worden. Mocht dat niet lukken dan zou een ‘powernap’ tussendoor kunnen helpen. Ook lijkt het uitvoeren van diensten in een voorwaarts-roterend rooster (ochtenddienst, avonddienst, nachtdienst) een gunstig effecten te hebben op aspecten als vermoeidheid en alertheid.
Er bestaan veel adviezen om nachtwerk goed en gezond uit te voeren. Maar voor de meeste suggesties is meer onderzoek nodig om vast te stellen of ze echt gezondheidsproblemen voorkomen of minder ernstig maken. Het kost tijd om dat te kunnen bewijzen. Ondertussen wordt er wel nachtwerk uitgevoerd.
Het RIVM heeft in 2020 verschillende suggesties gebundeld en voorgelegd aan experts. De suggesties waarvan de meeste experts een positief effect verwachten staan in de folder “Suggesties voor gezonder werken in de nacht”. Dit zijn zowel suggesties voor werknemers als voor werkgevers.
Informatiebehoefte
In 2018 heeft het RIVM geïnventariseerd welke behoefte werknemers hebben rondom werken in de nacht. Als werkgever kunt u hierbij een rol spelen. De resultaten van deze inventarisatie vindt u in de folder: “Informatiebehoefte van werknemers over werken in de nacht”.
In 2020 is verkend wat de informatiebehoefte is van werkgevers. De resultaten van deze verkenning vindt u in de folder: “Informatiebehoefte van werkgevers over werken in de nacht”.
Onderzoek naar gezondheidseffecten en preventieve maatregelen
Het RIVM voert onderzoek uit naar de gezondheidseffecten van nachtwerk en mogelijke preventieve maatregelen. De resultaten van deze onderzoeken worden gepubliceerd in wetenschappelijke artikelen en rapporten. U vindt deze publicaties bij Onderzoek van het RIVM.
Wat is het dag-nachtritme?
Het menselijk lichaam heeft een interne klok, ook wel de biologische klok genoemd. Hierdoor hebben we allemaal een dag-nachtritme van ongeveer 24 uur. Dit ritme wordt ook wel het circadiane ritme genoemd (‘circa één dag’). Dit ritme is te zien in het slaap-waakritme, maar ook in een groot aantal andere lichaamsprocessen. Zo beïnvloedt de biologische klok processen zoals hormoonafgifte (o.a. melatonine en cortisol) en de glucosehuishouding.
Verschillende lichaamsfuncties waaronder lichaamstemperatuur, honger en verzadiging, worden ook gereguleerd door de biologische klok. De biologische klok zorgt er dus voor dat de processen in ons lichaam op het juiste moment plaatsvinden. Verstoringen in de biologische klok kunnen optreden door verschillende oorzaken zoals nachtwerk, een jetlag of door langdurig gebruik van lichtgevende schermen in de avond.