Werken in de nacht kan gezondheidsklachten veroorzaken. Dit is te merken op korte termijn (o.a. vermoeidheid, spijsverteringsproblemen). Maar het kan ook zijn dat gezondheidsproblemen pas na langere tijd ontstaan: slaapproblemen, diabetes (type 2) en hart- en vaatziekten. Werken in de nacht verstoort het dag-nachtritme van ons lichaam.
Maatregelen
Er zijn op dit moment nog geen maatregelen bekend, waarvan is bewezen dat deze de effecten op de gezondheid verminderen of voorkomen. Om negatieve gezondheidseffecten te voorkomen is het van belang het dag-nachtritme van je lichaam zo min mogelijk te verstoren. De Gezondheidsraad heeft in 2015 geconcludeerd dat nachtwerk zoveel mogelijk vermeden moet worden. Mocht dat niet lukken dan is het uitvoeren van diensten in een voorwaarts-roterend rooster (dat wil zeggen in de volgorde ochtenddienst, avonddienst, nachtdienst) in de meeste gevallen de beste keus voor aspecten als vermoeidheid en alertheid. Ook zou een ‘powernap’ tussendoor kunnen helpen.
Er bestaan veel adviezen om nachtwerk goed en gezond uit te voeren. Maar voor de meeste suggesties is meer onderzoek nodig om vast te stellen of ze echt gezondheidsproblemen voorkomen of minder ernstig maken. Het kost tijd om dat te kunnen bewijzen. Ondertussen wordt er nog steeds nachtwerk uitgevoerd.
Het RIVM heeft in 2020 verschillende suggesties gebundeld en voorgelegd aan experts. De suggesties waarvan de meeste experts een positief effect verwachten, staan in de folder “Suggesties voor gezonder werken in de nacht”. Dit zijn zowel suggesties voor werknemers als voor werkgevers.
Informatiebehoefte
In 2018 heeft het RIVM geïnventariseerd welke behoefte aan informatie werknemers hebben rondom werken in de nacht. De resultaten van deze inventarisatie vindt u in de folder “Informatiebehoefte van werknemers over werken in de nacht”.
Onderzoek naar gezondheidseffecten en preventieve maatregelen
Het RIVM voert onderzoek uit naar de gezondheidseffecten van nachtwerk en mogelijke preventieve maatregelen. De resultaten van deze onderzoeken worden gepubliceerd in wetenschappelijke artikelen en rapporten. U vindt deze publicaties bij Onderzoek van het RIVM.
Wat is het dag-nachtritme?
Het menselijk lichaam heeft een interne klok, ook wel de biologische klok genoemd. Hierdoor hebben we allemaal een dag-nachtritme van ongeveer 24 uur. Dit ritme wordt ook wel het circadiane ritme genoemd (‘circa één dag’). Dit ritme is te zien in het slaap-waakritme, maar ook in een groot aantal andere lichaamsprocessen. Zo beïnvloedt de biologische klok processen zoals hormoonafgifte (o.a. melatonine en cortisol) en de glucosehuishouding.
Verschillende lichaamsfuncties waaronder lichaamstemperatuur, honger en verzadiging, worden ook gereguleerd door de biologische klok. De biologische klok zorgt er dus voor dat de processen in ons lichaam op het juiste moment plaatsvinden. Verstoringen in de biologische klok kunnen optreden door verschillende oorzaken zoals nachtwerk, een jetlag of door langdurig gebruik van lichtgevende schermen in de avond.