Publicatiedatum 30-06-2016 | 00:00 Wijzigingsdatum 26-04-2024 | 09:14

Wat is tekenencefalitis?

Tekenencefalitis is een ziekte met koorts en hersenvliesontsteking of hersenontsteking. Mensen krijgen het door een virus (het TBE tick-borne encephalitis (tick-borne encephalitis)-virus). Dit virus wordt overgedragen door besmette teken. De ziekte komt voor in delen van Europa (onder andere Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk het zuiden van de Scandinavische landen en Zuid-Engeland), Rusland en bepaalde gebieden in Centraal-Azië. In het voorjaar van 2016 kwamen er aanwijzingen dat in Nederland reeën besmet zijn geweest met het TBE-virus en is het virus ook bij teken aangetoond in de Sallandse- en Utrechtse Heuvelrug in Nederland. Inmiddels zijn enkele patiënten bekend die het TBE-virus in deze gebieden in Nederland hebben opgelopen.

Wat zijn de klachten bij tekenencefalitis?

De meeste mensen die besmet zijn geraakt met het virus worden niet ziek of krijgen milde klachten 7 tot 14 dagen na een tekenbeet. Bij de mensen die ziek worden, verloopt de ziekte meestal in twee fasen. In de eerste fase lijken de klachten erg op griep.

De klachten in de eerste fase kunnen zijn:

  • milde koorts
  • hoofdpijn en pijn in het hele lichaam: spieren en gewrichten
  • misselijk worden en overgeven
  • moe zijn

Deze fase duurt 2 tot 7 dagen. Hierna heeft een patiënt ongeveer een week geen klachten.
In de tweede fase kunnen de hersenen, hersenvliezen en ruggenmerg ontstoken raken. Daarbij kunnen de volgende klachten ontstaan:

  • zware hoofdpijn
  • verminderd bewustzijn
  • slaperigheid
  • ander gedrag
  • geheugenverlies
  • verlammingen, vaak van de armen en de romp
  • niet goed tegen het daglicht kunnen
  • misselijkheid en duizeligheid

Minder dan twee van de 100 mensen die deze ernstige klachten krijgen gaat dood aan de ziekte.

Hoe kunt u tekenencefalitis krijgen?

Tekenencefalitis is niet besmettelijk van mens op mens. Teken die het virus hebben, kunnen mensen besmetten. Door een tekenbeet komt het virus in het bloed. In Nederland is slechts een zeer klein aantal teken besmet met het TBE-virus. Een zeer zeldzame manier om besmet te raken is het drinken van besmette rauwe melk of het eten van besmette rauwmelkse kaas. Als dieren, zoals schapen, geiten en koeien besmet raken, zit het virus in de melk.

Wie kan tekenencefalitis krijgen?

Iedereen kan tekenencefalitis krijgen. Je moet dan wel gebeten zijn door een teek die het virus heeft of besmette rauwe melk(producten) hebben gegeten of gedronken. Dit laatste is heel zeldzaam. 

Wat kunt u doen om tekenencefalitis te voorkomen?

Het TBE-virus wordt door tekenbeten overgedragen. Het is dan ook belangrijk om tekenbeten te voorkomen. Controleer vaak op tekenbeten als u in het groen bent geweest en verwijder teken direct. Hiermee is ook de ziekte van Lyme te voorkomen. Krijgt iemand klachten zoals een groter wordende vlek of ring op de beetplek of koorts en ernstige hoofdpijn in de dagen na een tekenbeet? Neem dan contact op te nemen met een huisarts. Deze klachten kunnen wijzen op de ziekte van Lyme of tekenencefalitis.

Blijf zoveel mogelijk op de paden en vermijd dichte begroeiing en struikgewas. Mensen die erg veel in het groen komen, bijvoorbeeld boswachters, wordt geadviseerd om extra maatregelen te nemen.

  • Draag dichte schoenen, lange mouwen en een lange broek. Stop broekspijpen in uw sokken. Op lichte kleding zijn teken beter te zien.
  • Draag kleding die is geïmpregneerd met het insectenwerend middel Permetrine of spuit uw kleding in met een insectenwerend middel dat DEET diethyltoluamide (diethyltoluamide) bevat.
  • Smeer de onbedekte huid in met een middel dat DEET bevat.

Dit zijn dezelfde maatregelen die geadviseerd worden voor mensen die in het groen werken om de ziekte van Lyme te voorkomen. Vooralsnog is er geen reden voor andere maatregelen zoals tekenwerende kleding en vaccinatie dan de nu al geadviseerde tekenpreventiemaatregelen voor mensen die veel in het groen werken.

Is er een vaccin beschikbaar?

Er is een inenting tegen de ziekte. Deze inenting kan u beschermen als u reist naar een gebied waar tekenencefalitis veel voorkomt. Het virus komt heel veel voor in delen van  Noord, Oost- en Midden-Europa, waaronder Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk. Ook komt de ziekte voor in Rusland en bepaalde gebieden in Centraal-Azië voor. Meer informatie vindt u op de website van het Landelijke Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (LCR Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering (Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering)).

Voor Nederland is inenting tegen tekenencefalitis niet aan de orde omdat er slechts een zeer klein aantal teken met TBE-virus besmet is. Onder sommige omstandigheden worden mensen die in het groen werken in gebieden waar TBE voorkomt, in overleg met de bedrijfsarts, geadviseerd om zich te laten vaccineren.

Hoe kan ik me laten vaccineren?

U kunt hiervoor terecht bij de afdeling reizigersvaccinatie van uw GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst), een travelclinic of uw huisarts (Neem eerst contact met uw huisarts hierover op).

Welke vaccins zijn er?

In Nederland zijn  onderstaande vaccins verkrijgbaar:

  • FSME Frühsommer-Meningoenzephalitis (Frühsommer-Meningoenzephalitis)-Immun®: een geïnactiveerd tekenmeningo-encefalitisvirus (Neudörfl-stam), geadsorbeerd aan aluminiumhydroxide;
  • FSME-Immun® Junior: voor kinderen jonger dan 16 jaar.

Een volledige serie vaccinaties bestaat uit drie doses. Tussen de eerste en de tweede dosis moet minimaal 1 maand zitten, tussen de tweede en derde minimaal 5 maanden. Na een volledige serie of na revaccinatie wordt uitgegaan van 3 jaar bescherming.

Is tekenencefalitis te behandelen?

Er bestaan geen medicijnen om tekenencefalitis te genezen. Krijgt u koorts en zware hoofdpijn in de eerste weken na een tekenbeet, neem dan contact op met de huisarts.

Kan iemand met tekenencefalitis naar een kindercentrum, school of werk?

Iemand met tekenencefalitis die zich goed voelt, mag gewoon werken of naar school. De zieke kan anderen niet besmetten.

Heeft u nog vragen?

Vraag het de GGD-afdeling Infectieziektebestrijding of de huisarts. Op de website van de Rijksoverheid en het Landelijk Centrum Reizigersadvisering vindt u per land reisadviezen. Er is ook een reisadvies-app die u gratis kunt downloaden.

Meer informatie