Mannen en vrouwen die voor een soatest op het Centrum seksuele gezondheid (CSG Centrum Seksuele Gezondheid (Centrum Seksuele Gezondheid)) van de GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) komen, worden getest op in ieder geval gonorroe en chlamydia. Voor bepaalde risicogroepen wordt er ook getest op syfilis, hiv humaan immunodeficientievirus (humaan immunodeficientievirus) en hepatitis B. Dit zijn verreweg de meest voorkomende soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening) in Nederland. Er wordt door de CSG vrijwel nooit getest op meningokokken.  

ib september 2018

Auteurs: J.H. Soeteman,  C.J.G. Kampman

Infectieziekten Bulletin, jaargang 29, nummer 7, september 2018

Als er iemand op het CSG Centrum Seksuele Gezondheid (Centrum Seksuele Gezondheid) komt met klachten van pus uit de penis en de anamnese is passend bij gonorroe (zoals onveilige seks en losse sekspartners), wordt er dikwijls gedacht aan een infectie met Neisseria gonorrhoeae. In dit veldbericht beschrijven wij echter een casus van een man wiens klachten van pus uit de penis niet waren veroorzaakt door een gonokok, maar door een meningokok

Een huisarts kreeg een man van 27 jaar op zijn spreekuur met klachten van pus uit zijn penis. De man was heteroseksueel en had verschillende losse partners. De huisarts vroeg een ‘algemene kweek humaan uretra’ aan, met vermelding van urethritis. Bij dit kweekonderzoek wordt gekeken of er een overheersende bacterie is en welke dit dan is. Bij de man werd Neisseria meningitidis aangetoond; het kweekonderzoek was negatief voor Chlamydia trachomatisNeisseria gonorrhoeae en Trichomonas vaginalis. Hierop nam de huisarts voor overleg contact op met het CSG en op hun verzoek werd hij doorverwezen.

Toen de man zich de dag daarop meldde bij het CSG waren zijn klachten al over. In overleg met de microbioloog werd een behandeling gestart met Ceftriaxon 1 gram en werd een volledige soascreening uitgevoerd. Tussen het kweekonderzoek van de huisarts en de screening door het CSG zaten ruim 2 weken. Dit kwam doordat de uitslag van het kweekonderzoek een tijd op zich liet wachten. De uitslag van de soascreening was negatief voor alle soa seksueel overdraagbare aandoening (seksueel overdraagbare aandoening) en ook de meningokokkenkweek was negatief.

Urogenitale infecties worden vaker veroorzaakt door gonokokken dan door meningokokken. De meningokok kan in het genitaal gebied echter wel zorgen voor een verscheidenheid aan klachten; uretritis, cervicitis, proctitis en een pelvic inflammatory disease. De transmissie van de meningokok bij mens-op-mensoverdracht verloopt via druppeltjes vanuit de neus-keelholte, door bijvoorbeeld hoesten, niezen, spreken of door direct contact.(1) Omdat de meningokok bij 5-15% van de bevolking de neus-keelholte koloniseert, kunnen mensen via orale seks besmet raken met de meningokok. (2)   

Buitenlands onderzoek naar meningokokkenurethritis

In Ohio is onderzoek gedaan onder 75 mannen die een meningokokkenurethritis hadden. De mediane leeftijd van de mannen was 31 jaar. Het mediane aantal partners was 2 in de 3 maanden vóór de infectie (IQR=1-3). De meeste mannen hadden afscheiding uit de penis (91%) en gaven aan dat zij orale seks hadden gehad in het afgelopen jaar (96%). 15% had ook een chlamydia-infectie.(3)

In Groot Brittannië is een retrospectief onderzoek gedaan naar de prevalentie van meningokokken-uretritis onder mannen en vrouwen die voor een soa-test kwamen. Het onderzoek richtte zich op een periode van 28 maanden voor de soatest. Bij de groep van mannen die seks hebben met mannen (MSM mannen die seks hebben met mannen (mannen die seks hebben met mannen)) werden 5.571 urethrale isolaten onderzocht. Hiervan waren 11 isolaten - van totaal 10 patiënten - positief voor Neisseria meningitidis, 4,7% was positief voor Neisseria gonorrhoeae en 1,2% voor Chlamydia trachomatis. Bij de groepen van heteroseksuele mannen en vrouwen werden respectievelijk 8992 en 15976 isolaten onderzocht. Hierbij was geen enkel isolaat positief voor Neisseria meningitidis. (4)

Een ander onderzoek in Spanje laat zien dat de prevalentie van Neisseria Meningitidis in de urethra voorkomt onder 0.03-0.07% van de algemene bevolking en 0.7% onder MSM. (5)

Nederlandse situatie

In Nederland zijn er geen prevalentiecijfers van meningokokkenurethritis bekend. Wel heeft GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) Haaglanden in 2013 een casus beschreven van urethritis veroorzaakt door Neisseria Meningitidis. (6)

De vermoedelijk lage prevalentie in Nederland van meningokokkenurethritis noodzaakt niet tot het screenen van alle bezoekers van een CSG op Neisseria meningitidis. Maar als een klachtenbeeld dat past bij gonorroe niet kan worden bevestigd met laboratoriumdiagnostiek, kan het doen van diagnostiek naar Neisseria meningitidis overwogen worden.

Auteurs

J.H. Soeteman1,  C.J.G. Kampman2

  1. Huisarts, Enschede
  2. GGD Twente

Correspondentie

K. Kampman

1. Katz AR, Chasnoff R, Komeya A, Lee MV. Neisseria meningitidis urethritis: a case report highlighting clinical similarities to and epidemiological differences from gonococcal urethritis. Sex Transm Dis 2011;38:439-41

2. Bazan JA, Peterson AS, Kirkcaldy RD RijksDriehoek (RijksDriehoek), et al. Notes from the Field: Increase in Neisseria meningitidis-Associated Urethritis Among Men at Two Sentinel Clinics - Columbus, Ohio, and Oakland County, Michigan, 2015. Morb Mortal Wkly Rep 2016;65:550-2

3. Bazan JA, Turner AN, Kirkcaldy RD, et al. Large Cluster of Neisseria meningitidis Urethritis in Columbus, Ohio, 2015. Clin Infect Dis 2017;65:92-99

4. Maini M, French P, Prince M, et al. Urethritis due to Neisseria meningitidis in a London genitourinary medicine clinic population. Int J STD AIDS 1992;3:423-5

5. Nebreda T., Campos A., Merino F. J. Urethritis caused by Neisseria meningitidis serogroup C. Clin Microbiol Infect 1999;5: 57–60

6. Genders RE, Spitaels D, Jansen CL, van den Akker TW, Quint KD.  A misleading urethral smear with polymorphonuclear leucocytes and intracellular diplococci; case report of urethritis caused by Neisseria meningitidis. J Med Microbiol 2013;62:1905-6