Huidverbranding

Wanneer de huid wordt blootgesteld aan UV ultraviolet-straling, kan deze verbranden. Hoe lang dit duurt, hangt onder ander af van de zonkracht en het huidtype. Een donkere huid zal over het algemeen minder snel verbranden dan een lichte huid. Mensen die verbranden krijgen binnen enkele uren na de blootstelling een rode en pijnlijke huid. Deze blijft een paar dagen gevoelig en vervelt daarna. Een ernstige zonnebrand kan dagenlang pijnlijk blijven en leiden tot blaarvorming.

Huidkanker

De schade die UV-straling aan de huid toebrengt, wordt voor een groot deel door de huidcellen hersteld. Sommige beschadigingen worden niet of niet goed gerepareerd. Hierdoor bouwt het aantal beschadigingen op. De snelheid hiervan is afhankelijk van de blootstelling aan UV-straling. Op de lange termijn kunnen deze beschadigingen leiden tot huidkanker.

Sinds 1990 is het aantal huidkankergevallen verviervoudigd. Deze stijging is veel sterker dan bij andere vormen van kanker, en een verdere stijging dreigt met een factor 2 tot 5. De gevaarlijkste vorm van huidkanker komt in Nederland veel voor ten opzichte van andere landen. In 2017 overleden in Nederland meer dan 900 mensen aan huidkanker (Nederlandse Kankerregistratie/IKNL Integraal kankercentrum Nederland).

Melanoom is de minst voorkomende, maar ook de gevaarlijkste vorm van huidkanker. We vermoeden dat melanoom vooral wordt veroorzaakt doordat iemand in de jeugd vaak verbrand is geweest door UV-straling. Sinds 2012 is er een sterke verbetering in de behandelmethoden voor deze vorm van huidkanker. Desondanks is melanoom nog steeds de huidkankersoort met de slechtste prognose.

Een andere huidkankersoort is het plaveiselcelcarcinoom. Deze zaait soms uit met dodelijke afloop. Het risico op deze vorm hangt samen met de totale hoeveelheid UV-straling die iemand in zijn leven heeft ontvangen.

De derde en meest voorkomende vorm van huidkanker is het basaalcelcarcinoom. Deze soort zaait nooit uit en is dus relatief ongevaarlijk. Het risico op basaalcelcarcinoom lijkt samen te hangen met zowel het aantal maal dat iemand is verbrand als de totale hoeveelheid UV-straling die deze persoon heeft ontvangen.

Staar

UV-straling maakt beschadigingen in de ooglens. Deze beschadigingen bouwen zich gedurende het leven op, net als bij de huid. Op de korte termijn kan dit leiden tot sneeuwblindheid. Op de lange termijn kan dit leiden tot de vorming van staar (cataract). Dit type staar is in Nederland niet levensbedreigend en goed behandelbaar, maar de behandeling ervoor kost wel geld.

Vitamine D

Niet alle UV-straling van de zon is slecht. Een beetje is zelfs nodig. Blootstelling van de huid aan UV ultraviolet-straling van de zon is de voornaamste bron van vitamine-D. Vitamine-D is nodig voor gezonde botten en spieren. Daarnaast zijn er steeds meer tekenen dat voldoende vitamine-D tot een gezond immuunsysteem leidt, met een veelheid aan positieve gezondheidseffecten tot gevolg. Het sterkst is de bewijslast momenteel voor het voorkómen van dikkedarmkanker.

De vorming van vitamine-D gebeurt onder invloed van UVB, een bepaald type UV-straling. In het grootste deel van het najaar en de winter staat de zon zo laag dat UVB nauwelijks de grond bereikt en er dus ook geen vitamine-D kan worden aangemaakt. In dit deel van het jaar zal je op een andere manier aan je vitamine-D-behoefte moeten zien te voldoen, bijvoorbeeld via voeding (zoals vette vis) of supplementen.

Er is nog onenigheid over wat de optimale vitamine-D-spiegel is. Deze wordt uitgedrukt in nanomol per liter (nmol/l). In Nederland gaat de Gezondheidsraad ervan uit dat maatregelen nodig zijn als iemand onder de 30 nmol/l komt. Ook is er geen eensluidend inzicht over hoeveel vitamine-D nodig is om een hogere bloedwaarde te bereiken. De variatie van persoon tot persoon is hierin dan ook groot.