Zonkracht is een maat (getal) voor de hoeveelheid ultraviolette straling (UV (ultraviolet)) in het zonlicht die de grond op aarde bereikt. Op deze pagina vind je meer informatie over deze straling.
Lichtdeeltjes
De straling die de zon uitzendt bestaat uit lichtdeeltjes (fotonen). Elk van die lichtdeeltjes heeft een golflengte en deze wordt meestal aangegeven in nanometers. Eén nanometer is heel klein, namelijk een miljardste deel van een meter. De golflengte bepaalt of we een lichtdeeltje kunnen zien en hoe we deze zien.
- Lichtdeeltjes met een golflengte tussen de 100-400 nanometer noemen we UV (ultraviolet)-straling. Zij zijn onzichtbaar.
- Lichtdeeltjes met een golflengte van 450 nanometer zien we als blauw.
- Lichtdeeltjes met een golflengte van 580 nanometer zien we als geel. Lichtdeeltjes met een golflengte van 620 nanometer zien we als rood.
- Lichtdeeltjes met een golflengte groter dan 700 nanometer noemen we infrarood licht. Dit kunnen we niet zien, maar wel voelen als warmte.
UV-straling
UV-straling wordt in 3 categorieën verdeeld. Namelijk, UV-C straling, UV-B (Ultraviolet B) en UV-A straling. Hieronder lichten we ze toe:
UV-C
UV-C straling wordt door de ozonlaag uit het zonlicht gefilterd en bereikt daardoor niet het aardoppervlak. UV-C-straling heeft een golflengte van 100-280 nanometer. UV-C-straling opgewekt met lampen wordt gebruikt om te desinfecteren. De kortere golflengtes UV-C-straling dringen niet door in de huid, de wat langere blijven bovenin de opperhuid en zullen de stamcellen op de basaallaag niet bereiken.
UV-B
Van de verschillende categorieën wordt UV-B straling het sterkst beïnvloed door de dikte van de ozonlaag (en de verdere samenstelling van de atmosfeer). Doordat dit overal anders is, zijn ook de UV-B stralen overal ter wereld anders. UV-B stralen hebben een golflengte van 280-320 nanometer en zij komen niet door glas heen. Structuren van belangrijke moleculen in de huid, zoals het DNA (deoxyribonucleic acid), hebben afmetingen die gelijk zijn aan de golflengten van sommige UV-B-straling. Hierdoor is, ondanks de kleine intensiteit van UV-B-straling die we op het aardoppervlak ontvangen, UV-B-straling biologisch gezien belangrijk. UV-B-straling dringt namelijk door de hoornlaag en opperhuid heen tot op de basaallaag, waar de stamcellen van de huid liggen. Worden die geraakt en ontstaat er een mutatie? Dan kan er huidkanker uit ontstaan.
UV-A
UV-A straling heeft een golflengte van 320-400 nanometer (waar het zichtbare licht begint). Deze straling wordt niet gefilterd door de ozonlaag en komt gewoon door glas heen. Als je je blootstelt aan UV-A straling, veroudert je huid. UV-A-straling kan geen directe DNA- (Desoxy nucleinezuur)schade veroorzaken. Wel dringt het diep door in de huid, tot in de lederhuid, en kan daar radicalen losmaken. Deze kunnen nog uren nadat je al uit de zon bent gegaan nog DNA-schade veroorzaken, die vermoedelijk bijdragen aan melanoomvorming.
UV-straling tijdens de lente en zomer
In de lente- en zomermaanden ligt de zonkracht van de dag in Nederland meestal tussen de 3 en 7. Dit blijkt uit de metingen van afgelopen 26 jaar. Tijdens 15% van de dagen in de zomermaanden is de zonkracht hoger dan 7. Daarnaast is de zonkracht ook tijdens 15% van de dagen in zomermaanden juist lager dan 3. In april komt het al wel eens voor dat de zonkracht boven de 5 uitkomt. In de afgelopen 26 jaar is in Nederland de zonkracht maar een paar keer hoger dan 8 geweest.
In andere landen kan de zonkracht veel hoger worden. In bijvoorbeeld Suriname is die regelmatig hoger dan 13.
