Wat is ammoniak?

Ammoniak is een kleurloos gas dat sterk ruikt. Het is een verbinding van stikstof (N₂) en waterstof (H₂) . Ammoniak (NH₃) wordt in grote hoeveelheden overal ter wereld geproduceerd. Het wordt onder andere gebruikt voor het maken van kunstmest, schoonmaakmiddelen en koelmiddel voor grote koelinstallaties. Het is ook aanwezig in mest. Het ontstaat wanneer een dier eiwitten heeft gegeten. 

Last van geur en slijmvliezen

Mensen kunnen last hebben van ammoniak doordat de geur sterk prikkelend is. Als mensen in korte tijd veel ammoniak inademen, kan het onder andere de slijmvliezen en de ademhalingsorganen aantasten. Het kan ook de ogen zeer sterk irriteren. In de buitenlucht komen deze concentraties echter nauwelijks voor.

Biodiversiteit wordt minder

Ammoniak zorgt in de natuur en op het boerenland voor vermesting: de grond wordt steeds rijker aan voedingsstoffen. Planten die goed groeien op rijke gronden, zoals gras en brandnetels, verdringen planten die groeien op schrale gronden. Als die planten verdwijnen, sterven ook de dieren uit die van die planten leven. Uiteindelijk komen er minder soorten planten en dieren: de biodiversiteit verslechtert.

Bronnen

Het overgrote deel van de uitstoot van ammoniak in Nederland is afkomstig van de landbouw: ongeveer 86% in 2016. Denk aan mest uit de stallen, mest in de wei, en het gebruik van (kunst)mest op het land. De afgelopen jaren zijn er al veel maatregelen genomen waardoor er nu veel minder ammoniak vrij komt uit de landbouw dan vroeger.

Naast de landbouw zijn er nog andere bronnen van ammoniak: hobbybedrijven en particulieren, bemeste natuurterreinen, verkeer, huishoudens, industrie etc. Die waren in 2016 verantwoordelijk voor ongeveer 14% van de ammoniakemissies.

Normen

Omdat gassen zoals ammoniak zich niet aan landsgrenzen houden, zijn er Europese normen vastgesteld voor de uitstoot (emissie) ervan. De uitstoot van ammoniak wordt weergegeven in kiloton per jaar. 1 kiloton is gelijk aan 1 miljoen kilogram. De uitstoot van ammoniak lag in 2017 op 132,4 kiloton. De Europese norm is vastgesteld op 128 ton. Nederland kwam in 2017 dus boven de Europese norm uit. 

Wat doet het RIVM?

De Emissieregistratie berekent de emissie voor ammoniak. De emissieregistratie gebeurt onder regie van het RIVM. Die werkt daarin samen met verschillende organisaties. Daarnaast analyseert het  RIVM de hoeveelheid ammoniak in de lucht (de ammoniakconcentratie) en de hoeveelheid ammoniak die weer op de bodem terecht komt (de ammoniakdepositie). Dit gebeurt met metingen en (model)berekeningen. De modelberekeningen zijn nodig om een beeld te kunnen geven van de situatie in heel Nederland. De metingen worden gebruikt om de berekeningen te valideren en te corrigeren.

Meetnetten

Het RIVM heeft verschillende meetnetten om de ammoniakconcentratie in de lucht te meten.
-    Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML)
-    Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden (MAN)