Wat zijn stikstofoxiden?

Stikstofoxiden (NO_x) zijn gassen die vooral vrijkomen bij de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals uitlaatgassen van voertuigen of industriële uitstoot. Deze groep gassen bestaat voornamelijk uit stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO₂). Stikstofmonoxide wordt gevormd wanneer stikstof (N₂) en zuurstof (O₂) bij hoge temperaturen met elkaar reageren. Ook wordt stikstofmonoxide gevormd in (landbouw) bodems. Eenmaal in de lucht, wordt stikstofmonoxide vrij snel omgezet in stikstofdioxide.

Wat is ammoniak?

Ammoniak (NH₃) is een gas zonder kleur, maar wel met een sterkte geur. Het is een chemische verbinding tussen stikstof (N₂) en waterstof (H₂). Ammoniak wordt overal ter wereld in grote hoeveelheden geproduceerd. Het wordt onder andere gebruikt voor het maken van kunstmest, schoonmaakmiddelen en koelmiddelen voor grote installaties. Het ontstaat ook wanneer een dier eiwitten heeft gegeten en is daardoor aanwezig in mest.

Waarom is te veel stikstof een probleem?

Stikstofoxiden en ammoniak komen in de natuur en bodem terecht. Planten hebben stikstof nodig, maar te veel stikstof kan slecht zijn voor de natuur. In sommige natuur zorgt stikstof voor een voedingsrijke bodem. Planten die daar goed op groeien, zoals gras en brandnetel, verdringen daar dan zeldzame planten die juist goed groeien op een voedingsarme bodem. Stikstof kan in bepaalde natuur ook zorgen voor verzuring van de bodem, waardoor voedingsstoffen juist kunnen uitspoelen en bepaalde planten kunnen verdwijnen. Kijk voor meer informatie over het belang van biodiversiteit (Wageningen Universiteit).

Effecten op water en lucht

Stikstof kan ook de kwaliteit van water en lucht verminderen. Door het gebruik van (kunst)mest komt er meer stikstof in oppervlaktewater en grondwater terecht. In oppervlaktewater kan dit veel algengroei en een tekort aan zuurstof veroorzaken. In grondwater kan te veel stikstof leiden tot gezondheidsrisico’s voor mensen, wanneer dit wordt gebruikt als drinkwater. Uit ammoniak en NO₂ wordt fijnstof gevormd dat nadelig is voor de luchtkwaliteit en ook schadelijke effecten heeft op de gezondheid.

Luchtwegklachten en last van geur

Stikstof kan voor mensen schadelijk zijn. Dat komt doordat stikstof tot in de kleinste delen van de luchtwegen door kan dringen. Hierdoor werken de longen minder goed. Dit kan leiden tot luchtwegklachten en astma-aanvallen. Sommige mensen worden ook gevoeliger voor infecties en worden dan bijvoorbeeld sneller verkouden.

Van ammoniak kunnen mensen last hebben vanwege de sterke, prikkelende geur. Als mensen in korte tijd veel ammoniak inademen, kunnen slijmvliezen en de ademhalingsorganen worden aangetast. Het kan daarnaast ook de ogen zeer sterk irriteren. In de buitenlucht komen deze hoge concentraties zelden voor dus is het meestal niet schadelijk voor de gezondheid. Maar de sterke geur zelf wel klachten veroorzaken. Denk hierbij aan verstoring van gedrag en activiteiten, of stressklachten zoals hoofdpijn, benauwdheid en misselijkheid.